Tırnak Kesmek
Tırnakları kesmek, hem sağlığımız açısından çok önemli, hem de Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in mühim bir sünneti…
Hazret-i Âişe -radıyallâhu anha-’dan rivâyet edilen bir hadîs-i şerîfte; tırnakların kesilmesinin fıtrattan; bütün peygamberlerin dinlerinde yer alan ve uygulanan işlerden olduğu belirtilmiştir. (Buhârî, Libâs, 63,64)
Gelin bu sünneti, riâyet edilmesi gereken âdâbıyla birlikte beraberce öğrenelim:
Geceleyin Tırnak Kesilebilir mi?
Gece veya gündüz, istenilen her vakitte tırnak kesilebilir.
Halk arasında, geceleyin tırnak kesmek “ölü eti yemek gibidir” veya “geceleyin tırnak kesilmez” şeklinde bir anlayış yayılmış olsa da, bu durum, İslamiyet’in ölçülerine pek uygun değildir.
Eskiden, elektriğin olmadığı zamanlarda gece tırnak kesmek, elde bazı yaralanmalara sebebiyet veriyor ve çoğu kez kesilen tırnağın nereye fırladığı da tam olarak görülemiyordu. İşte, bu ve benzeri durumlar, geceleyin tırnak kesmenin pek uygun olmadığı kanaatinin yayılmasına zemin oluşturmuştur. Fakat bugün, elektriğin aydınlattığı ortamlarda gece tırnak kesmenin dînen hiç bir mahzûru yoktur.
* * *
Nakledildiğine göre, bir gün Harun Reşid, İmam Ebû Yusuf’a:
“-Geceleyin tırnak kesilebilir mi?” diye sorar. İmam:
“-Evet, kesilebilir.” diye cevap verir.
Harun Reşid, bu sefer İmam Ebû Yusuf’a:
“-Peki, bunun delili nedir?” diye ikinci bir soru yöneltir.
Ebû Yusuf:
“-Hayırlı işlerde acele ediniz.” meâlindeki hadîs-i şerifi okuyarak onun sorusunu cevaplar.(el-Fetevâ-yı Hindiyye, c: V, sh: 35
Hayız (Ay hâli), Nifas (loğusalık) veya Cünüplük Hâllerinde Tırnak Kesilebilir mi?
Hayız ve nifas hâllerinde iken tırnak kesmek câiz, cünüp iken tırnak kesmek ise mekruhtur. Zira hayız ve nifas hâli, cünüplüğe göre daha uzun süre devam eden hâllerdir. Cünüp olan kişinin, temizlenmek için beklemesini gerektiren herhangi bir özrü mevcut değildir. Bu sebeple yapacağı ilk iş, (tırnak kesmek gibi bir ihtiyacı olsa dahî) geciktirmeden gusül almaktır.
Bazı hanımlar hayızlıyken kestikleri tırnaklarını muhafaza ediyor, daha sonra gusül alacakları vakit geldiğinde, bu tırnakları da beraberinde götürüp onları da yıkıyorlarmış. Hâlbuki böyle davranmaya gerek yoktur. Çünkü İslâm, temizlik dinidir. Eğer tırnaklar, kişiyi rahatsız edecek boyuta ulaştıysa, kişi dilediği zaman tırnaklarını kesebilir. Ancak tırnaklar, kişiyi rahatsız edecek uzunlukta değilse, tırnak kesme işlemini gusül alıncaya kadar te’hir etmesi daha fazîletli bir davranıştır. (İbn-i Âbidin)
Çarşamba Günü Tırnak Kesmek Uğursuzluk Getirir mi?
Doğruluğu kesin belli olmayan bazı zayıf rivayetlerde, Çarşamba günü tırnak kesmek, “uğursuz”, bazılarında ise “uğurlu” olarak nitelendirilmiştir.
Oysa bir günü uğursuz veya uğurlu saymak, Allâh’a tevekkülü az olan insanların inanacağı batıl bir inançtır (hurâfedir). Çünkü haftanın her günü Allâh’ındır. Kim, bu günlere uğursuzluk izâfe ederse, kendi uğursuzluğunu bulur. Kim de Allah’tan başka hiçbir şeyin, fayda ve zarar vermeyeceğine tam olarak inanırsa, bu meselede hiçbir şeyin ona kötü tesiri olmaz. (Ayrıntılı bilgi için bakınız, Kütüb-i Sitte, Prof. Dr. İbrahim Canan tercüme ve şerhi)
Ayrıca İslâmiyet’te uğursuzluk inancı yoktur. Peygamber Efendimiz, birçok hadîs-i şerîfinde hayvan, insan, eşya vb. hususlardaki uğursuzluk düşüncelerinin hepsini reddetmiştir.
Kesilen Tırnaklar Ne Yapılır?
Tırnakları kestikten sonra en uygun olan şey, onu toprağa gömmektir. Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:
“Saç ve tırnağınızı toprağa gömün ki, büyücüler onlarla sihir yapmasın!”buyurmuştur. (Deylemî)
Yine Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- insana ait yedi şeyin gömülmesini emretmiştir ki, bunlardan bir tanesi de tırnaktır. (Hâkim)
Tavsiye edilen, edebe uygun davranış, tırnağı gömmek olsa da, bu imkâna sahip olamayanlar, tırnağı bir şeye sardıktan sonra çöpe de atabilirler. Hatta saç ve tırnağı yakmaya dahi cevaz verilmiştir. Kesilen tırnakların banyoya veya tuvalete atılması ise mekruhtur; bu davranışın rûhî rahatsızlıklara sebebiyet vereceğini söyleyenler de olmuştur. (el-Fetevâ-yı Hindiyye, c: V, sh: 35
Tırnak Ne Zaman Kesilir?
Tırnak kesmenin belirli bir günü yoktur. Gerektiği her an, (yani uzayınca) tırnak kesilebilir, ancak kırk günü geçirmek mekruh görülmüştür. (İbn-i Mâce)
Efdal olan, tırnakların haftada bir kesilmesidir. Nitekim Enes bin Malik -radıyallâhu anh-’den şöyle rivayet edilmiştir:
“Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bize, bıyığı kısaltmak, tırnakları kesmek, etek tıraşı olmayı ve koltuk altını temizlemeyi kırk günden fazla terk etmemekle sınırladı.” (Tirmizî, Müslim, Nesâî)
Tırnakları cuma günü kesmek, müstehabdır. Hazret-i Âişe vâlidemizden nakledildiğine göre, Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:
“Kim Cuma günü tırnaklarını keserse, Allah onu öbür Cuma’ya kadar ve üç gün daha fazlasıyla belâlardan korur.” buyurmuştur. (Dürrü’l-Muhtar, c. VI, sh: 405)
Bir diğerhadis-i şerifte ise:
"Cuma günü tırnak kesmek, şifaya sebeptir.” buyrulur. (Ebu’ş-Şeyh)
Deylemî’de ise tırnak kesme günü olarak Perşembe’yi gösteren hadisler de zikredilir. Mesela; Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, Hazret-i Ali -radıyallâhu anh-’a:
“-Yâ Ali, tırnak perşembe günü kesilir. Cuma günü de, koku sür ve yeni elbise giy.”buyurmuştur. (Deylemî)
Yine Perşembe günü tırnak kesmek hakkında şöyle denilmiştir:
“Kim göz ağrısından, barastan (yani alaca hastalığından) ve cünûndan (çıldırmak, delilik) emin olmayı murâd ederse, Perşembe günü ikindiden sonra tırnaklarını kessin.” (Şîr’a)
Tırnakları Cuma günü, Cuma namazından önce veya sonra kesmek sünnettir. Namazdan sonra kesmek efdaldir, diyenler de olmuştur.(Dürrü’l-Muhtar)
Başka bir hadîs-i şerîfte de, Peygamber Efendimiz’in Cuma günü namaza gitmeden önce, tırnaklarını kestiği bildirilmiştir.
Tırnaklarımızı Nasıl Kesmeliyiz?
Peygamberimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-; el tırnağını oval, ayak tırnağını da düz kesmemizin sağlık açısından uygun olacağını belirtmiştir. (Buhârî, el-Edebü’l-Müfred)Zira bu şekilde tırnak kesmek, kişiyi “tırnak batması” gibi rahatsızlıklardan kurtaracaktır.
Tırnakların nasıl kesileceği hakkında ise pek çok görüş vardır:
İmam-ı Nevevî’ye göre, müstehab olan, ellerden başlamaktır. Evvela sağ elin şehâdet parmağından başlanıp, sonra orta parmaktan küçük parmağa kadar sıralı kesilir. Sonra başparmak kesilir. Daha sonra sol elin küçük parmağından başlanıp sırayla başparmağa gelinir. Bundan sonra sağ ayağa dönülüp en küçük parmaktan başlanılarak sırayla sol ayağın en küçük parmağında bitirilir.
Hazret-i Âişe -radıyallâhu anha-’dan şöyle bir rivayet vardır:
“Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bana hitâben buyurdular ki: «Ey Âişe! Sen tırnaklarını kestiğin zaman, orta parmağından başla, sonra serçe parmağına, sonra başparmağına, sonra orta parmak yanındaki parmağına (yüzük parmağı), sonra şehâdet parmağına geçerek kes. Tırnakları böyle kesmek, zenginlik verir.” (Vekî)
Tırnak kesme usûlü, Ruhû’l-Beyân tefsirinde şöyle anlatılır:
“Eller ayaklara nisbetle daha şerefli olduğundan ellerden başlanır. Ellerden de sağ el şerefli olduğu için sağ elden başlanır. Sağ elin şehâdet parmağı şerefli olduğu için şehâdet parmağından başlanır. Evvela şehâdet parmağı, sonra yüzük parmağı, sonra orta parmak, sonra küçük parmak ve sonra başparmağın tırnakları kesilir. Sol ele geçildikten sonra, küçük parmaktan başlanır; sıra ile atlamadan başparmağa kadar devam edilir. Ayaklarda ise, sağ ayağın küçük parmağından başlanır; sıra ile, sol ayağın küçük parmağında bitirilir.”
Tırnak kesme usûllerinin birbirinden farklı olmasının sebebi, Peygamberimizin tırnaklarını her defasında aynı sırayla kesmemesinden kaynaklanır.
Tırnakları Keserken İllâ Atlaya Atlaya mı Kesmek Gerekir?
Tırnakları atlayarak kesmenin sebebi, yahudi ve hristiyanlara benzememek içindir.
Rivâyet edildiğine göre;Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, tırnaklarını sırasıyla keserken bir yahudi çocuğu onu görmüş ve:
“-Tırnaklarını aynı bizim gibi kesiyorsun!..” demişti.
Bunun üzerine Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem- tırnaklarını karışık olarak kesmeye başladı. (Gazalî, İhyâ-u Ulûmiddin)
* * *
Tırnaklar uzadıkça, parmağa zarar vermeyecek şekilde dipten kesilir. Günümüzde pek çok kimsenin süslenmek veya farklı bir düşünce ile uzattığı tırnaklar, İslam ahlâkı ile bağdaşmayan bir harekettir. Ayrıca tırnak altlarında oluşacak birtakım birikintilerin, insan sağlığı açısından çeşitli tehlikeleri vardır. Bilhassa yemek yapımı ile uğraşan kişilerin tırnaklarını kesmeye ve el temizliğine daha çok önem vermeleri gerekir. Unutulmamalıdır ki İslâm, her şeyin en temizini, en sağlıklısını ve en güzelini emretmektedir.
Rabbim, cümlemizi bu sünneti hakkıyla îfâ edenlerden eylesin. Âmin.
Kevser ATAR
Şebnem Dergisi
