İNTERNETİN EVLİ KADINLARI ESİR ALMASI ve BOŞANMA ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Son 10 yıllık dönemde klasik boşanma sebepleri dışında İnternet ve pornografik/erotik yayınların boşanma üzerinde ne tür etkilerinin olduğu henüz araştırma konusu yapılmış değil. Oysa boşanma arifesine gelmiş yada boşanmış( son dönem için) çiftler ile yapılan görüşmelerde özellikle kadınların, eşlerinin davranışlarındaki değişikliklerinin nedenlerinin bir bölümünü erkeğin internete dolayısıyla pornografik yayınlara olan mesafesi ile değiştiğini söylediklerini biliyoruz.
Örneğin Amerikalı boşanma avukatları, ''geçen yılki boşanmalarda internet pornosuyla aşırı derecede ilgilenmenin önemli rol oynadığını'' ifade ediyorlar. TİME dergisinin haberine göre, porno siteleri boşanmaların yaklaşık yüzde 50'sinde başlıca rolü oynuyor.(3)
İnternetin insan hayatına sunduğu yeni alternatifler geleneksel evlilik türlerini bitirebileceği gibi ‘Internet Evliliği’ olarak adlandırılabilecek yeni tür evliliklere de kaynaklık edebilmektedir. Bu da mevcut evliliklerin değişim ve dönüşüm yaşamasına neden olmaktadır. Bu alternatif ilişki biçimini sırf ‘chat’ olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. Sınırlı bir yerleşim biriminde yaşayan bir genç veya orta yaş ta biri, mevcut toplumun kendisine sağladığı ‘karşı cins’ seçeneklerini, bağlandığı İnternetin içeriğine göre yorumlama yoluna gidebilmektedir. İdeal Eş, geleneksel özelliklerin dışında, güzellik, cinsellik, gibi özellikler ile tercih edilme yoluna gitmektedir. Yemek yapmak, temizlik yapmak, çocuk bakımı, eş, dost, akraba ağırlama becerileri, anne babaya saygı ve hizmet gibi bir çok kriter önemsiz hale gelmektedir. Bu durumda gerek eşlerin ailelerinin gerekse eşlerin sosyal çevrelerinin mevcut evliliğe bakışını eleştirel boyutta değerlendirilmesine neden olmaktadır.
Boşanmanın arttığı aylara baktığımızda özellikle Eylül ayının verilerinin daha yüksel olduğu görülmektedir. Bu durum yazın bittiği döneme denk gelmektedir. Yani havanın sıcak olduğu, insanların çeşitli nedenlerle kendilerine ayırdıkları zamanın sonlarına denk gelmektedir. Bu süre boyunca yeni insanları tanıma ve onlarla zaman harcama sürecini ifade eder. Kısa bir süre sonrada(Eylül) bu ilişki öncelikli hale gelerek mevcut evlilik ilişkisini sonlandırmaktadır. Bu güncel durum, sanal ortamda belli bir dönemin öne çıkması yerine tüm zamanın evlilikler için tehlike, yeni ilişkiler için imkan sağladığı yada sağlayacağı anlamına gelir.
Bilinmesi gereken önemli bir ayrıntı da, İnternetin sekülerizmi dayattığı, bireysel özgürlükleri tetiklediği, liberal bir yaşam tarzını zorladığıdır. Sosyal ve güncel hayatınızı kendinize göre düzenleyemez, kimlerle karşılaşmak istediğinize kendiniz karar veremezsiniz. Tercihlerinizi, ideallerinizi, beklentilerinizi karşılamayı vaat eden ve size bu imkanı sunan İnternetin kendisidir. Dolayısıyla kişiler kendilerini mutlu hissettikleri, tercihlerini oluşturabildikleri, aradıklarını bulabildikleri ortamlarda daha fazla kalmak isterler. Bu durum anlaşılır bir durumdur. Bu durum aynı zamanda o zamana kadar (eşler için) yapılmış tercihlerin tekrar gözden geçirilmesine ve yeni değerlendirmeler yapılmasına da kişiyi zorlamaktadır. Diyelim kişi mevcut sosyal dünyanın kendisine sunduğu standart bir eş tipini kabul etsin. Bu eş mevcutlar arasında iyi bir yere sahip olsun ancak İnternetin kişiye sunduğu imkanlar arasında yüz binlerce tipte/güzellikte/renkte ve özellikte eş vardır ve kişi ister yada istemez mevcut eşi ile kendisine sunulan sosyal tipler arasında bir değerlendirme yapacaktır ki bu durum genellikle sanal dünyanın kendisine sunduğu sosyal tipin tercih edilmesini sağlamaktadır. Bu durum evliliklerin boşanma sebepleri arasında önemsenemeyecek yada azımsanamayacak bir yoğunluğa sahiptir.
Internet, araştırma konusu olan toplumun sosyolojik özelliklerine göre daha çok veya daha az rağbet görmektedir. Internet belli bir ekonomik maliyet, belli bir sanal tecrübe ve teknolojik bilgiyi zorunlu kılar. Bu nedenle yukarıda bahsedilen boşanma olayları şu an için toplumun yukarıda belirtilen sosyolojik özelliklerine sahip sosyal sınıflar arasında daha yaygın yaşanacağı anlamına gelmektedir.
Yukarıda anlatıldığı gibi Internet evlilikleri sonlandırma misyonunu gerine getirirken yerine yeni evlilikleri koymanın ötesinde evlilik dışı ilişkileri de yaygınlaştırmaktadır. Liberal yaşam, bireysel özgürlük ve sekülerizm kişilerin bir yere yada kişiye bağlanmadan, mutluluğu esas alan ve önemseyen bir tercihler silsilesini kapsayıp bunların hayata geçmesini esas alır. Yani klasik evlilik türünde kişi ailesine, eşinin akrabasına, akrabalara ve bir çok kişi ve kuruma karşı sorumlu iken Internet evliliklerinde yada Internet ilişkilerinde bu yoğun ve fazla sorumluluk ortadan kalkmaktadır. Kişi sadece karşıdaki kişiye karşı sınırlı bir sorumluluk duygusu hissetmektedir. Dolayısıyla bu durum eşlerin yada kişilerin herhangi birinin kısmi bir sıkıntı yada anlaşamama durumu ile ilişkinin yada evliliğini bitimine neden olmaktadır. Bu durum geleneksel evliliklerde ara kurumlar olarak bilinen aracıların dereye girmesi ile varolan sıkıntıların çözümü yoluna gidilmekte, temel amaç evliliğin kurtarılması ve devam etmesi yönünde olmaktadır. Ancak sanal ilişkiler bu anlamda oldukça savunmasızdır. Tüik’in verilerinde boşanmanın(2005-2006 yılları arası)(2) Ege Bölgesinde fazla olması ile bu durumun ilgili olduğu kanaatindeyim.
Geleneksel kültür, kadınların eş seçme öykülerine pek sıcak bakmamaktadır. Bir erkek eş arayabilir ancak bir kadın ancak ailesi tarafından eş seçme işlemi yapılırsa hoş görülürdü. Kadının evde yaşadığı bir çok sıkıntıya rağmen evlilik hakkının dini ve kültürel anlamda sadece erkeğe verilmiş olması her ne olursa olsun kadının evde kalmasına neden oluyordu ve kadın yaşadığı sıkıntılar karşısında oldukça çaresiz durabiliyordu. Belli parametrelerle birlikte internetinde etkisiyle kadınların eskiye nazaran eş seçme aktivitesine fiili olarak katılımı sağlanarak kadının evliliğin oluşmasında söz sahibi olmasına da imkan vermektedir. Bu durum evli kadınlar yada erkekler için (hakim kültür ve geleneğin etkinliğine bağlı olarak) boşanmanın da artmasına, eşlerin birbirlerini aldatmasına ve özellikle kızların evden kaçmalarına neden olmaktadır.
Geleneksel olarak kişi eş seçmek için yoğunluklu olarak yaşadığı sosyal çevreyi baz alıp tercihlerini bu ortamda gerçekleştirmektedir. Ancak İnternetin sunduğu imkanlar kişinin tercihlerinde sosyal çevre sınırlamasını kaldırmaktadır. Bu kişinin yaşadığı kentin dışında olabileceği gibi yine kişinin yaşadığı ülkenin de dışında gerçekleşebilir. Bu noktada farklı din, kültür ve dilli toplumların birbirlerini tanımalarına, ilişki kurmalarına ve yakınlaşmalarına imkan vermektedir.
Bilgisayara bağlanma, sohbet etme, bilgisayar oyunları gibi davranışlar eşlerin birbirlerine olan yakınlığını da azaltmaktadır. Var olan evliliklerde eşlerin birbirlerine ayırdıkları zaman görece azalmakta, bu durumda zaman içerisinde eşlerin kaygılarının artmasına ve eşlerin birbirlerini ihmal etmesine neden olmaktadır. Bu durum da boşanma olaylarına direk etki yaparak eşlerin ayrılmalarına neden oluyor.
Mehmet BEDİRHANOĞLU/Sosyolog