Ölmek durumunda olan bir insanın organlarının, hasta olan bir başka bedene taşınması dinen câiz mi? Câizse kuralları nelerdir?
“Kardeşim çok ağır bir hastalığa tutuldu ve günden güne ölüme yaklaşmaktadır. Akraba topluluğumuz içinde yıllardır karaciğer nakli bekleyen bir yakınımız var. Kendisi ile kardeşimin arasında doku uyumu olduğu ortaya çıktı ve kardeşimin ölmesi durumunda karaciğerini ona vermemiz bize ima edildi. Şu an kendinde olmayan hasta kardeşim; sağlıklı günlerindeyken organ nakline hiç olumlu bakmadığını defalarca dile getirmiş biri olarak vefat edecek olsa biz onun organını, o yakınımıza bağışlayabilir miyiz? Organ nakline dinimiz izin verir mi? Organlar âhirette insana şahitlik edecekse ikinci kişinin günahını kim çeker? Bu konunun şartları var mı? Bizi aydınlatır mısınız?”
Organ nakli, İslâm dini açısından yasak olan bir durum değildir; çünkü bilinen her türlü tedavi yöntemleri uygulandığı halde beyin ölümü gerçekleşmiş; yani hayata geri dönüşünden tamamen ümit kesilmiş bedenin, sağlığı bozulmamış bir organının, başka çaresi kalmamış hasta bir bedene nakledilmesi; insana sağlıklı bir hayat sunma ve kalan ömrünü rahat bir şekilde yaşaması adına yapılmaktadır. Bu amaç; ifade edilen perspektif içinde dinen uygundur.
İslâm dini, insan canı, malı, hayatı, ihtiyaçları ve sağlığına her bakımdan azamî önem ve değeri göstermektedir. Aynı önem insanın cansız bedenine, hatta mezarına da gösterilmiştir. Bunlar içinde hayatı sağlıklı ve huzurlu bir şekilde sürdürebilmek ise en önemlisidir. Sağlığa kavuşabilmek için mümkün olan her yola başvurmak esastır. Bu noktada organ nakli de sağlığa kavuşmak için bir çare olarak önümüze çıkmaktadır. Ancak her durumda organ nakli câiz değildir; yani bazı şartların muhakkak bulunması gerekmektedir. Bu şartlar şunlardır:
1- Öncelikle hasta için organ naklinden başka bir tedavi yolu ve yönteminin bulunmamasıdır.
2- Organı veya dokusu alınacak kişi için ölümün ‘muhakkak’ gerçekleşmiş olması,
3- Organı veya dokusu alınacak kişinin veya yakınlarının bu iş için izninin alınması,
4- Organ veya doku için hiçbir şekilde veya biçimde ücret talep edilmemesi ve alınmaması,
5- Organ nakledilecek kişinin de kendisine başka bir bedenden organ veya doku alınmasına izin vermesi gerekmektedir.
İfade edilen bu şartlardan biri veya birkaçı yerine getirilmeden organ nakli yapılacak olsa bu nakil, dinen câiz değildir; olaya uzaktan-yakından aracı olan her kişi, Allah (cc) katında mesuldür.
Nakledilen organ, nakledildiği andan itibaren ikinci bedenin sahibine hizmet edeceğinden mesuliyet söz konusu olduğunda da her can kendisine teslim edilen bedeni ömrü içinde nerde ve nasıl kullandığının hesabından sorumludur. Başka bir ifade ile, amel açısından; organ alınan bedenin günahı, vebâli hayatta olduğu sürece kendine aittir. Organın daha sonraki kullanımının hesabı; verildiği bedenin sahibine yani hastanın kendine aittir.
Bu konuda ayrıca, organ alınan bedenin Müslüman olup olmaması da mevzu değildir; çünkü her şeyin olduğu gibi bedenlerin; Müslüman olsun gayrimüslim olsun hepsinin gerçek sahibi Allah’ın kendisidir. Yüce Allah, herkese sağlık ve âfiyet içinde kulluğu yaşamayı nasip eylesin (âmin).
DR. JALE ŞİMŞEK, DİN HİZMETLERİ UZMANI
“Kardeşim çok ağır bir hastalığa tutuldu ve günden güne ölüme yaklaşmaktadır. Akraba topluluğumuz içinde yıllardır karaciğer nakli bekleyen bir yakınımız var. Kendisi ile kardeşimin arasında doku uyumu olduğu ortaya çıktı ve kardeşimin ölmesi durumunda karaciğerini ona vermemiz bize ima edildi. Şu an kendinde olmayan hasta kardeşim; sağlıklı günlerindeyken organ nakline hiç olumlu bakmadığını defalarca dile getirmiş biri olarak vefat edecek olsa biz onun organını, o yakınımıza bağışlayabilir miyiz? Organ nakline dinimiz izin verir mi? Organlar âhirette insana şahitlik edecekse ikinci kişinin günahını kim çeker? Bu konunun şartları var mı? Bizi aydınlatır mısınız?”
Organ nakli, İslâm dini açısından yasak olan bir durum değildir; çünkü bilinen her türlü tedavi yöntemleri uygulandığı halde beyin ölümü gerçekleşmiş; yani hayata geri dönüşünden tamamen ümit kesilmiş bedenin, sağlığı bozulmamış bir organının, başka çaresi kalmamış hasta bir bedene nakledilmesi; insana sağlıklı bir hayat sunma ve kalan ömrünü rahat bir şekilde yaşaması adına yapılmaktadır. Bu amaç; ifade edilen perspektif içinde dinen uygundur.
İslâm dini, insan canı, malı, hayatı, ihtiyaçları ve sağlığına her bakımdan azamî önem ve değeri göstermektedir. Aynı önem insanın cansız bedenine, hatta mezarına da gösterilmiştir. Bunlar içinde hayatı sağlıklı ve huzurlu bir şekilde sürdürebilmek ise en önemlisidir. Sağlığa kavuşabilmek için mümkün olan her yola başvurmak esastır. Bu noktada organ nakli de sağlığa kavuşmak için bir çare olarak önümüze çıkmaktadır. Ancak her durumda organ nakli câiz değildir; yani bazı şartların muhakkak bulunması gerekmektedir. Bu şartlar şunlardır:
1- Öncelikle hasta için organ naklinden başka bir tedavi yolu ve yönteminin bulunmamasıdır.
2- Organı veya dokusu alınacak kişi için ölümün ‘muhakkak’ gerçekleşmiş olması,
3- Organı veya dokusu alınacak kişinin veya yakınlarının bu iş için izninin alınması,
4- Organ veya doku için hiçbir şekilde veya biçimde ücret talep edilmemesi ve alınmaması,
5- Organ nakledilecek kişinin de kendisine başka bir bedenden organ veya doku alınmasına izin vermesi gerekmektedir.
İfade edilen bu şartlardan biri veya birkaçı yerine getirilmeden organ nakli yapılacak olsa bu nakil, dinen câiz değildir; olaya uzaktan-yakından aracı olan her kişi, Allah (cc) katında mesuldür.
Nakledilen organ, nakledildiği andan itibaren ikinci bedenin sahibine hizmet edeceğinden mesuliyet söz konusu olduğunda da her can kendisine teslim edilen bedeni ömrü içinde nerde ve nasıl kullandığının hesabından sorumludur. Başka bir ifade ile, amel açısından; organ alınan bedenin günahı, vebâli hayatta olduğu sürece kendine aittir. Organın daha sonraki kullanımının hesabı; verildiği bedenin sahibine yani hastanın kendine aittir.
Bu konuda ayrıca, organ alınan bedenin Müslüman olup olmaması da mevzu değildir; çünkü her şeyin olduğu gibi bedenlerin; Müslüman olsun gayrimüslim olsun hepsinin gerçek sahibi Allah’ın kendisidir. Yüce Allah, herkese sağlık ve âfiyet içinde kulluğu yaşamayı nasip eylesin (âmin).
DR. JALE ŞİMŞEK, DİN HİZMETLERİ UZMANI
Karar vermek çok güç.