Bu mektûb, Hâce Ammek için yazılmısdır. Tarîkat-i aliyye-i Naksibendiyyeyi övmekdedir:
Allahü teâlâya hamd olsun. Onun sevdigi kullarına selâm olsun! Merhamet ederek bu dostunuza gönderdiginiz kıymetli mektûb gelerek bizleri sevindirdi. Selâmetde olunuz. Bu yüksek Naksibendiyye zincirini övmekden baska birseyle basınızı agrıtmak istemiyorum. Yavrum! Bu yüksek zincirin büyükleri “kaddesallahü teâlâ esrârehüm” buyuruyorlar ki, (Bizim nisbetimiz bütün nisbetlerin üstündedir). Nisbet dedikleri huzûr ve âgâhlıkdır. Bunlar hiç gayb olmayan huzûra kıymet verir. Böyle devâmlı olan huzûra (Yâd-i Dâst) demislerdir. Bu büyüklerin nisbeti, yâd-i dâst olmakdadır.
Bu fakîrin anladıgına göre, yâd-i dâst söyle açıklanmakdadır: Allahü teâlânın ismleri, sıfatları ve sü’ûnu ve i’tibârâtı birlikde olmaksızın, yalnız zât-ı ilâhînin zuhûr etmesine ya’nî kalbe, rûha görünmesine (Tecellî-i Zât) denir. Bu tecellîye (Berkî) demislerdir. Ya’nî, sü’ûn ve i’tibârât perdelerinin aradan kalkması, zâtın görünmesi, simsek çakar gibi bir ân sürer. Sonra bu perdeler hemen araya girerek örtülür. Böyle olunca, gaybsız, devâmlı huzûr düsünülemez. Bir ân huzûr, ondan sonra devâmlı yoklukdur. Bu büyükler “rahmetullahi aleyhim ecma’în” böyle olan nisbete kıymet vermemisdir. Hâlbuki baska silsilelerin, tarîkatların büyükleri, öyle olan tecellî nihâyete kavusanlara nasîb olur dediler. Bu huzûr, devâmlı olursa, hiç örtünmezse, ismlerin ve sıfatların ve sü’ûnun ve i’tibârâtın perdeleri araya karısmadan tecellî ederse, gaybsız, perdesiz huzûr olur. Yâd-i dâst olur.
Iste, bu büyüklerin nisbeti olan Yâd-i dâsti, baskalarının nisbetleri ile karsılasdırmalıdır. Böylece hepsinin üstünde oldugunu anlamalıdır. Çokkimse, böyle bir huzûrun varlıgına inanamaz. Arabî beyt tercemesi:
Ni’mete kavusanlara âfiyet olsun;
Zevallı âsık birkaç damla ile doysun.
Bu yüksek nisbet, öyle garîb oldu ki, hattâ bu büyük kıymetli zincire baglanmıs bulunanlara da söylense çogunun inanmayacagı umulur. Simdi, bu büyüklerin yolunda bulunanlara göre nisbet demek, Allahü teâlânın huzûru ve anlasılamayacak bir sühûdudur ve cihetsiz olarak Ona teveccüh etmekdir. Yukarıda olmak hayâle gelirse de, cihetsizdir ve görünüsde devâmlıdır. Bu nisbet yalnız cezbe makâmında hâsıl olur. Böyle nisbetin baska tarîkatlardaki nisbetlerden yüksek bir tarafı yokdur. Hâlbuki, yukarıda bildirdigimiz Yâd-i dâst, cezbe temâmlandıkdan ve sülûk makâmları sona erdikden sonra hâsıl olur. Bunun derecesinin yüksekligini bilmeyen kimse yokdur. Eger gizli kalmıssa, elde edilememesindendir. Bir kimse hased ederek inanmazsa ve asagı bir kimse kendi kusûrundan dolayı inâd ederse ona bir diyecegimiz yokdur. Fârisî iki beyt tercemesi:
Bir câhil bu büyüklere dil uzatırsa,
Cevâb vermege degmez dersem iyi olur.
Hep aslanlar, bu zincire baglanmıslardır,
Kurnaz tilki bu zinciri nasıl koparır?
Evveliniz ve sonunuz selâmetde olsun!
Allahü teâlâya hamd olsun. Onun sevdigi kullarına selâm olsun! Merhamet ederek bu dostunuza gönderdiginiz kıymetli mektûb gelerek bizleri sevindirdi. Selâmetde olunuz. Bu yüksek Naksibendiyye zincirini övmekden baska birseyle basınızı agrıtmak istemiyorum. Yavrum! Bu yüksek zincirin büyükleri “kaddesallahü teâlâ esrârehüm” buyuruyorlar ki, (Bizim nisbetimiz bütün nisbetlerin üstündedir). Nisbet dedikleri huzûr ve âgâhlıkdır. Bunlar hiç gayb olmayan huzûra kıymet verir. Böyle devâmlı olan huzûra (Yâd-i Dâst) demislerdir. Bu büyüklerin nisbeti, yâd-i dâst olmakdadır.
Bu fakîrin anladıgına göre, yâd-i dâst söyle açıklanmakdadır: Allahü teâlânın ismleri, sıfatları ve sü’ûnu ve i’tibârâtı birlikde olmaksızın, yalnız zât-ı ilâhînin zuhûr etmesine ya’nî kalbe, rûha görünmesine (Tecellî-i Zât) denir. Bu tecellîye (Berkî) demislerdir. Ya’nî, sü’ûn ve i’tibârât perdelerinin aradan kalkması, zâtın görünmesi, simsek çakar gibi bir ân sürer. Sonra bu perdeler hemen araya girerek örtülür. Böyle olunca, gaybsız, devâmlı huzûr düsünülemez. Bir ân huzûr, ondan sonra devâmlı yoklukdur. Bu büyükler “rahmetullahi aleyhim ecma’în” böyle olan nisbete kıymet vermemisdir. Hâlbuki baska silsilelerin, tarîkatların büyükleri, öyle olan tecellî nihâyete kavusanlara nasîb olur dediler. Bu huzûr, devâmlı olursa, hiç örtünmezse, ismlerin ve sıfatların ve sü’ûnun ve i’tibârâtın perdeleri araya karısmadan tecellî ederse, gaybsız, perdesiz huzûr olur. Yâd-i dâst olur.
Iste, bu büyüklerin nisbeti olan Yâd-i dâsti, baskalarının nisbetleri ile karsılasdırmalıdır. Böylece hepsinin üstünde oldugunu anlamalıdır. Çokkimse, böyle bir huzûrun varlıgına inanamaz. Arabî beyt tercemesi:
Ni’mete kavusanlara âfiyet olsun;
Zevallı âsık birkaç damla ile doysun.
Bu yüksek nisbet, öyle garîb oldu ki, hattâ bu büyük kıymetli zincire baglanmıs bulunanlara da söylense çogunun inanmayacagı umulur. Simdi, bu büyüklerin yolunda bulunanlara göre nisbet demek, Allahü teâlânın huzûru ve anlasılamayacak bir sühûdudur ve cihetsiz olarak Ona teveccüh etmekdir. Yukarıda olmak hayâle gelirse de, cihetsizdir ve görünüsde devâmlıdır. Bu nisbet yalnız cezbe makâmında hâsıl olur. Böyle nisbetin baska tarîkatlardaki nisbetlerden yüksek bir tarafı yokdur. Hâlbuki, yukarıda bildirdigimiz Yâd-i dâst, cezbe temâmlandıkdan ve sülûk makâmları sona erdikden sonra hâsıl olur. Bunun derecesinin yüksekligini bilmeyen kimse yokdur. Eger gizli kalmıssa, elde edilememesindendir. Bir kimse hased ederek inanmazsa ve asagı bir kimse kendi kusûrundan dolayı inâd ederse ona bir diyecegimiz yokdur. Fârisî iki beyt tercemesi:
Bir câhil bu büyüklere dil uzatırsa,
Cevâb vermege degmez dersem iyi olur.
Hep aslanlar, bu zincire baglanmıslardır,
Kurnaz tilki bu zinciri nasıl koparır?
Evveliniz ve sonunuz selâmetde olsun!