İSLÂM'DA YÖNETİM NİZAMI
İslâm’da Yönetim Şekli Federal Sistem de Değildir
İslâm’da yönetim nizamı her bir vilayetin yerel yönetiminin özerk olduğu, genel idare sisteminin ise federal vilayetlerin birleşmesi ile oluştuğu Federal sistemle de benzerlik göstermez. Tam tersi İslâm’da yönetim nizamı vahdet nizamıdır. İslâm Devleti için batıda Merakeş ne ise doğuda Horasan da odur. Bir an Hilafet merkezinin Kahire'de olduğunu varsayarsak Feyyum kenti ne ise tüm diyar kentler de aynı mesafededir. İslâm Devletinde tüm bölgelerin maliyesi ve bütçesi tek bir bütçe ve maliyedir. Bu bütçe, tüm tebaanın faydası esas alınarak harcanır. Vilayetlerin bu uygulamada birbirine herhangi bir imtiyazı yoktur. Örneğin bir vilayetin ihtiyacı olanın birkaç katı vergi toplanmış olduğunu varsayalım, bu durumda o vilayete toplananın tamamı kadar değil ihtiyaçları büyüklüğünde bir harcama yapılır. Bir diğer vilayette toplanan vergi ise kendi ihtiyaçlarını karşılayamıyorsa ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde genel bütçeden desteklenir. Değerlendirmedeki esas vilayetin ihtiyacını karşılaması ya da karşılayamaması değil tebaanın ihtiyaçlarını karşılamasıdır.
Bu yönü ile İslâm’ın yönetim nizamı federal sistemden tamamen ayrılan vahdet esaslı bir nizamdır. Ortaya koyduğumuz temel farklılıklardan dolayı İslâm’ın yönetim sistemi günümüz sistemlerinden hem esasları hem de uygulamaları açısından tamamen farklı kendine özgü bir sistemdir. Her ne kadar İslâm yönetim sisteminin dışa yansıyan bazı özellikleri bu sistemlerle benzerlik gösteriyor gibi görülse de bunlar özden kaynaklanan farklılıkları görmek için bir sebep teşkil etmez. İslâmi yönetim sistemi her şeyin ötesinde merkezi bir yönetimdir ve otoriteyi merkezden küçük ya da büyük olsun devletin her bir parçasına egemen kılar. Devletin herhangi bir parçasının merkezden bağımsız olmasına izin verilmeyerek devletin bütünlüğü garanti altına alınır, valileri, yöneticileri, maliye ve ekonomi sorumlularını, komutanları, kadıları özetle işi yönetim olan her görevliyi atayan da yine merkezi otoritedir. Tüm ülkeye yönetimle ilgili her hususlarda egemen olan, yönetimle ilgili tüm uygulamaları doğrudan yerine getiren yine merkezi otoritedir.
Özetleyecek olursak, İslâm’da yönetim sistemi Hilafettir. Hilafet makamının tekliği ve devletin birliği üzerinde biatın ancak Halifeye yapılabileceği hususlarında açık bir icma söz konusudur. Müctehit imamlar ve fakihler bu konuda ittifak etmişlerdir. Bir Halife varken, bir Halifeye biat edilmişken bir başka Halifeye biat edilirse onunla ilk Halifeye biat edesiye ya da öldürülesiye kadar savaşılır. Çünkü biat, şer'an ilk kendisine biat edilen kimse için sahih bir biat olarak sabit olmuştur.
İslâm’da Yönetim Şekli Federal Sistem de Değildir
İslâm’da yönetim nizamı her bir vilayetin yerel yönetiminin özerk olduğu, genel idare sisteminin ise federal vilayetlerin birleşmesi ile oluştuğu Federal sistemle de benzerlik göstermez. Tam tersi İslâm’da yönetim nizamı vahdet nizamıdır. İslâm Devleti için batıda Merakeş ne ise doğuda Horasan da odur. Bir an Hilafet merkezinin Kahire'de olduğunu varsayarsak Feyyum kenti ne ise tüm diyar kentler de aynı mesafededir. İslâm Devletinde tüm bölgelerin maliyesi ve bütçesi tek bir bütçe ve maliyedir. Bu bütçe, tüm tebaanın faydası esas alınarak harcanır. Vilayetlerin bu uygulamada birbirine herhangi bir imtiyazı yoktur. Örneğin bir vilayetin ihtiyacı olanın birkaç katı vergi toplanmış olduğunu varsayalım, bu durumda o vilayete toplananın tamamı kadar değil ihtiyaçları büyüklüğünde bir harcama yapılır. Bir diğer vilayette toplanan vergi ise kendi ihtiyaçlarını karşılayamıyorsa ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde genel bütçeden desteklenir. Değerlendirmedeki esas vilayetin ihtiyacını karşılaması ya da karşılayamaması değil tebaanın ihtiyaçlarını karşılamasıdır.
Bu yönü ile İslâm’ın yönetim nizamı federal sistemden tamamen ayrılan vahdet esaslı bir nizamdır. Ortaya koyduğumuz temel farklılıklardan dolayı İslâm’ın yönetim sistemi günümüz sistemlerinden hem esasları hem de uygulamaları açısından tamamen farklı kendine özgü bir sistemdir. Her ne kadar İslâm yönetim sisteminin dışa yansıyan bazı özellikleri bu sistemlerle benzerlik gösteriyor gibi görülse de bunlar özden kaynaklanan farklılıkları görmek için bir sebep teşkil etmez. İslâmi yönetim sistemi her şeyin ötesinde merkezi bir yönetimdir ve otoriteyi merkezden küçük ya da büyük olsun devletin her bir parçasına egemen kılar. Devletin herhangi bir parçasının merkezden bağımsız olmasına izin verilmeyerek devletin bütünlüğü garanti altına alınır, valileri, yöneticileri, maliye ve ekonomi sorumlularını, komutanları, kadıları özetle işi yönetim olan her görevliyi atayan da yine merkezi otoritedir. Tüm ülkeye yönetimle ilgili her hususlarda egemen olan, yönetimle ilgili tüm uygulamaları doğrudan yerine getiren yine merkezi otoritedir.
Özetleyecek olursak, İslâm’da yönetim sistemi Hilafettir. Hilafet makamının tekliği ve devletin birliği üzerinde biatın ancak Halifeye yapılabileceği hususlarında açık bir icma söz konusudur. Müctehit imamlar ve fakihler bu konuda ittifak etmişlerdir. Bir Halife varken, bir Halifeye biat edilmişken bir başka Halifeye biat edilirse onunla ilk Halifeye biat edesiye ya da öldürülesiye kadar savaşılır. Çünkü biat, şer'an ilk kendisine biat edilen kimse için sahih bir biat olarak sabit olmuştur.