( Soru ) - Allahın isimlerinden her hangi birisini şu kadar sayıda tekrarlarsan şöyle olur gibi şeyler söyleniyor. Bu doğru mudur? Bu isimlerle dua etmenin farklı bir anlamı var mıdır?
( Cevap ) 1.Allah (cc): "Allah'ın güzel isimleri vardır, O'na onlarla dua edin" (7/173) buyurur. Efendimiz de (s): "Allah'ın 99 ismi vardır ki, kim onları kavrarsa cennete girer" buyurur. Bu hadisi şerifte geçen "ihsa" kelimesi, kuru kuruya ezberlemekten ziyade, kavramak, anlamak manasına gelir. Yani önemli olan onları ezbere bilmek ve anlamadan tekrarlamak değil, ezbere bilmese dahi her birerlerini bilip, manalarını anlamaktır. Bunun bir anlamı da şudur: Allah'ı biz ancak O'nun kendisi için kullandığı isimleriyle tanıyabiliriz. Ya da O ancak bu isimlerde anlatılan gibidir. Dolayısıyla bu isimleri bilen birisi O'nu tanıması gerektiği gibi tanımış demektir. Öyleyse bunları manalarına inanarak bilen bir insan Allah'ı kendisinden istendiği şekilde tanıyan ve O'na böyle inanan insandır. Böyle bir insan gerçekten de cennete girmeyi hak etmiştir.
2.Bu isimlerin her biri bize Allah'ın bir sıfatını ya da vasfını anlatır. Bizden Allah'a bunlarla dua etmemiz istendiğine göre demek ki, O'ndan ne isteyeceksek onu bu isteğe münasip olan ismiyle istemeliyiz. Mesela, merhametini isteyeceksek, "Ya Rahmân" diyeceğiz, bizi korumasın isteyeceksek "Ya Hafîz" diyeceğiz, ilah. Sanki O'nun hangi hazinesinden isteyeceksek o hazinesinin kapısındaki tokmağı çalacağız. Yukarıda zikrettiğimiz ayetten böyle anlaşılabilir. Ama bilindiği gibi, Allah'ın bütün isimlerini temsil eden özel ismi, Allah'tır. Allah, ism-i câmi'dir, yani O'nun bütün isimlerini cemeder, toplar. Bu sebeple bazı âlimler en faziletli zikrin bu isimle olacağını söylerler. Yani, "Ya Allah!" Ya da sadece "Allah" diye zikretmek daha güzeldir derler. "Üzkürullahe / Allah'ı zimredin" ya da "Allah'ı çok zikredin" gibi emirlerden de bu anlaşılabilir.
3.Allah Rasulü Efendimizden, bu isimlerle dua ederken şu kadar sayıyla dua etmelisiniz diye bir haber gelmemiştir. Dolayısıyla ibadet olarak icra edilen hususlarda insanlar, şöyle ya da böyle olmalı, gibi bir hüküm koyamazlar. Bu isimlerle, bunların ebced hesabına göre sayısal değerleri kadar bir sayıyla dua edilmesinin güzel olacağını söyleyenler, bazı insanlardır. Hatta unların alim olup olmadıklarını dahi bilmemekteyiz. Muhtemeldir ki, onlar böyle bir sayıyı tekrarlayarak iyi bir sonuca ulaştıkları için böyle söylemişlerdir. Ancak bu sonuca ulaşmalarının belli bir ismi bu sayıda tekrarlamalarında kaynaklandığını söylemek de mümkün değildir.
Belki de onların kendilerine has ihlaslı halleri ve Salih niyetleri sebebiyle Allah onların isteklerini vermiş olabilir. Dolayısıyla, bunu her tekrarlayan insan aynı sonucu elde eder demenin imkânı yoktur. Kaldı ki, böyle bir şeyin gerektiğini söylemek zaten bidat olur. Çünkü bidat, dine, yani ibadetlere ve akideye yapılan her türlü eksiltme ve çıkarmalardır. Zikretmek bir ibadettir, bunu sayıya bağlamak ve bu sayıda olmazsa olmaz demek ibadete bir eklemedir ve buna kimsenin hakkı yoktur. Bu konuda ancak Rasulüllah'tan gelen sayılara itibar edilir. Ama ne var ki, mürşitlerin öğrencilerini zikre alıştırmak için, sen şu kadar lailahe illellah de, diye talim etmeleri bundan müstesnadır. Çünkü onlar bunu söylerken önemli olanın bu sayıyı tamamlamak olduğunu düşündükleri için değil, onu zikre alıştırmak için böyle söylerler. Ama aksi olursa, yani sayılarda tılsım aranırsa durum değişir. Çünkü zamanımızda pek çok insan Allah'ı anmak için değil, belli sayıyı doldurmak için zikreder.
4.Esma-i Hüsnâ'nın her birerlerinin bazı özelliklerinin bulunması mümkündür. Ancak bu konuda da dinin sahibinden bize bir bilgi gelmemiştir. Söylenenler tahminden ibarettir. Bu sebeple bunları, söylenen sayılar kadar tekrarlama zorunluluğu olamaz. Çünkü ibadetler konusunda zorunluluğu ancak Mabud koyabilir. O da böyle bir şey söylememiştir. Allah'ın söylediği şey, kendisinin çokça zikredilmesidir. Zikrin çokluğu, kişisine ve zamanına göre değişebilir. Kaldı ki zikir sadece dille bir şeyleri tekrarlamak değildir. Zikir aslında kalbin eylemidir ve kalbin katılmadığı hiçbir zikir zikir olamaz.
Faruk Beşer
( Cevap ) 1.Allah (cc): "Allah'ın güzel isimleri vardır, O'na onlarla dua edin" (7/173) buyurur. Efendimiz de (s): "Allah'ın 99 ismi vardır ki, kim onları kavrarsa cennete girer" buyurur. Bu hadisi şerifte geçen "ihsa" kelimesi, kuru kuruya ezberlemekten ziyade, kavramak, anlamak manasına gelir. Yani önemli olan onları ezbere bilmek ve anlamadan tekrarlamak değil, ezbere bilmese dahi her birerlerini bilip, manalarını anlamaktır. Bunun bir anlamı da şudur: Allah'ı biz ancak O'nun kendisi için kullandığı isimleriyle tanıyabiliriz. Ya da O ancak bu isimlerde anlatılan gibidir. Dolayısıyla bu isimleri bilen birisi O'nu tanıması gerektiği gibi tanımış demektir. Öyleyse bunları manalarına inanarak bilen bir insan Allah'ı kendisinden istendiği şekilde tanıyan ve O'na böyle inanan insandır. Böyle bir insan gerçekten de cennete girmeyi hak etmiştir.
2.Bu isimlerin her biri bize Allah'ın bir sıfatını ya da vasfını anlatır. Bizden Allah'a bunlarla dua etmemiz istendiğine göre demek ki, O'ndan ne isteyeceksek onu bu isteğe münasip olan ismiyle istemeliyiz. Mesela, merhametini isteyeceksek, "Ya Rahmân" diyeceğiz, bizi korumasın isteyeceksek "Ya Hafîz" diyeceğiz, ilah. Sanki O'nun hangi hazinesinden isteyeceksek o hazinesinin kapısındaki tokmağı çalacağız. Yukarıda zikrettiğimiz ayetten böyle anlaşılabilir. Ama bilindiği gibi, Allah'ın bütün isimlerini temsil eden özel ismi, Allah'tır. Allah, ism-i câmi'dir, yani O'nun bütün isimlerini cemeder, toplar. Bu sebeple bazı âlimler en faziletli zikrin bu isimle olacağını söylerler. Yani, "Ya Allah!" Ya da sadece "Allah" diye zikretmek daha güzeldir derler. "Üzkürullahe / Allah'ı zimredin" ya da "Allah'ı çok zikredin" gibi emirlerden de bu anlaşılabilir.
3.Allah Rasulü Efendimizden, bu isimlerle dua ederken şu kadar sayıyla dua etmelisiniz diye bir haber gelmemiştir. Dolayısıyla ibadet olarak icra edilen hususlarda insanlar, şöyle ya da böyle olmalı, gibi bir hüküm koyamazlar. Bu isimlerle, bunların ebced hesabına göre sayısal değerleri kadar bir sayıyla dua edilmesinin güzel olacağını söyleyenler, bazı insanlardır. Hatta unların alim olup olmadıklarını dahi bilmemekteyiz. Muhtemeldir ki, onlar böyle bir sayıyı tekrarlayarak iyi bir sonuca ulaştıkları için böyle söylemişlerdir. Ancak bu sonuca ulaşmalarının belli bir ismi bu sayıda tekrarlamalarında kaynaklandığını söylemek de mümkün değildir.
Belki de onların kendilerine has ihlaslı halleri ve Salih niyetleri sebebiyle Allah onların isteklerini vermiş olabilir. Dolayısıyla, bunu her tekrarlayan insan aynı sonucu elde eder demenin imkânı yoktur. Kaldı ki, böyle bir şeyin gerektiğini söylemek zaten bidat olur. Çünkü bidat, dine, yani ibadetlere ve akideye yapılan her türlü eksiltme ve çıkarmalardır. Zikretmek bir ibadettir, bunu sayıya bağlamak ve bu sayıda olmazsa olmaz demek ibadete bir eklemedir ve buna kimsenin hakkı yoktur. Bu konuda ancak Rasulüllah'tan gelen sayılara itibar edilir. Ama ne var ki, mürşitlerin öğrencilerini zikre alıştırmak için, sen şu kadar lailahe illellah de, diye talim etmeleri bundan müstesnadır. Çünkü onlar bunu söylerken önemli olanın bu sayıyı tamamlamak olduğunu düşündükleri için değil, onu zikre alıştırmak için böyle söylerler. Ama aksi olursa, yani sayılarda tılsım aranırsa durum değişir. Çünkü zamanımızda pek çok insan Allah'ı anmak için değil, belli sayıyı doldurmak için zikreder.
4.Esma-i Hüsnâ'nın her birerlerinin bazı özelliklerinin bulunması mümkündür. Ancak bu konuda da dinin sahibinden bize bir bilgi gelmemiştir. Söylenenler tahminden ibarettir. Bu sebeple bunları, söylenen sayılar kadar tekrarlama zorunluluğu olamaz. Çünkü ibadetler konusunda zorunluluğu ancak Mabud koyabilir. O da böyle bir şey söylememiştir. Allah'ın söylediği şey, kendisinin çokça zikredilmesidir. Zikrin çokluğu, kişisine ve zamanına göre değişebilir. Kaldı ki zikir sadece dille bir şeyleri tekrarlamak değildir. Zikir aslında kalbin eylemidir ve kalbin katılmadığı hiçbir zikir zikir olamaz.
Faruk Beşer