İnsanın kendini, olduğundan başka türlü göstermesine, Riya, gösteriş, iki yüzlülük denmektedir. Riya, kötü huylardandır ve bir şeyi olduğunun tersine göstermektir. Kısaca, gösteriş demektir. Ahiret amellerini yaparak ahiret yolunda olduğunu göstererek, dünya arzularına kavuşmak, kısaca, dünya kazancına dini alet etmektir. İbadetlerini göstererek, insanların sevgisini kazanmaktır.
Sözleri veya ibadetleri riya ile olan kimsenin, din bilgisi varsa, buna Münafık denir. Din bilgisi yoksa, buna Din yobazı denir. Hazret-i Ali buyurdu ki:
“Riya sahibinin üç alameti vardır. Yalnız iken tenbeldir. İnsanlar arasında iken çalışkan ve hareketli görünür. Övüldüğü zaman çok çalışır. Kötülendiği zaman çalışmasını azaltır.”
Abdullah-ı İsfehani hazretleri de; “İbadetin afeti; riya ile başkalarının işitmesi için ve Allahü teâlâdan başkası için yapmaktır” buyurmuştur.
Başkalarının sevgisine ve övmesine kavuşmak için, dünya işleri ile, onlara iyilik yapmak, riya olur. İbadet ile olan riya bundan daha fenadır. Allahü teâlânın rızasını hiç düşünmeden yapılan riya, hepsinden daha fenadır. İbadet yaparak Allahü teâlâdan dünya menfaatlerini istemek, riya olmaz. Yağmur duasına çıkmak, istihare yapmak böyledir. Ücret ile imamlık, hatiplik, muallimlik yapmak, sıkıntıdan, hastalıktan ve fakirlikten kurtulmak için âyet-i kerimeler okumak da, böyledir denildi. Bunlarda hem ibadet, hem de menfaat niyetleri bulunmaktadır.
İbadetlerini başkalarına göstermek, onlara öğretmek ve teşvik etmek niyeti ile olursa, riya olmaz ve çok sevap olur. Ramazan orucunu tutmakta riya olmaz. Allahü teâlânın rızası için namaza başlayıp, sonradan hasıl olan riyanın zararı olmaz. Riya ile yapılan farzlar sahih olur. İbadet borcu ödenmiş olur ise de, sevabı olmaz.
Şöhret için vaaz vermek, nasihat etmek, kitap yazmak da riya olur. Münakaşa etmek, başkalarından üstün görünmek ve övünmek için ilim öğrenmek, riya olur. Dünyalık elde etmek, yani mal, mevki elde etmek için ilim öğrenmek, riya olur. Riya haramdır. Hadis-i şerifte; (Başkalarına gösteriş için namazını güzel kılan, yalnız olduğu zaman böyle kılmayan, Allahü teâlâyı tahkir etmiş olur) buyuruldu.
Allahü teâlâ hakiki Müslümandan razı olur. Onu sever. Hakiki Müslüman olmak için, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi iman etmek ve ibadetlerini doğru ve İhlas ile yapmak lazımdır. Allahü teâlâ doğru ve ihlas ile ibadet yapanları seveceğini, bunların kalblerine dünyada nurlar vereceğini, ahirette de sevap yani iyilik vereceğini vaad etti.
İbadet, emirleri yapmak, takva ise, haramlardan, yasak edilmiş olanlardan sakınmak demektir. İbadetlerin doğru olması için, nasıl yapılacaklarını öğrenmek ve öğrendiklerine uygun olarak yapmak lazımdır. İhlas, gerek beden ile, gerek mal ile yapılan farz veya nafile bütün ibadetleri, mesela hayrat ve hasenat yapmayı, Müslümanları sevindirmeyi, onları sıkıntıdan kurtarmayı, zikri, istigfarı Allah rızası için yapmaktır. Mal, mevki, hürmet, şöhret kazanmak için yapılan ibadette ihlas olmaz, riya olur. Böyle ibadete sevap verilmez. Günah olur, azap yapılır.
Bir gün Peygamber efendimiz, huzurunda bulunanlara;
-Küçük şirkten korununuz! buyurunca, oradakiler;
-Küçük şirk nedir ya Resulallah? diye sordular. Peygamber efendimiz de;
-Riya cevabını verdiler.
Abdülkadir Geylani hazretleri, Allah için yapılmayan işler hakkında buyuruyor ki:
"Senin dilin güzel ve tatlı; yüzün ise kötülüklerden kurtulmuş gibi gülüyor, ya kalbinin hâli nasıl? Cemaat içinde iyi görünüyorsun, ya yalnız iken, yanında kimse yok iken nasılsın? Göründüğün gibi değilsin. Sen namaz kıldığın, oruç tuttuğun, hayır işleri yaptığın zaman, eğer bunları sırf Allahü teâlânın rızasını gözeterek yapmazsan, nifak üzere ve Allahü teâlâdan uzak olacağını bilmiyor musun? Şimdi Allah için yapmadığın bütün işlerin, bütün sözlerin, adi ve bayağı niyetlerin için tevbe et.
İnsanlara gösteriş için, onların rızalarını almak için amel yapıp, sonra da bunu Allahü teâlânın kabul etmesini istemek yakışır mı? Hırsı, şımarıklığı, azgınlığı ve dünyaya düşkünlüğü bırak. Sevincini ve neşeni biraz azalt. Biraz hüzünlü ol. Çünkü sen, hüzün evinde ve dünya hapishanesindesin. Resul-i ekrem daima tefekkür ederdi. Sevinçleri az, hüzünleri çoktu. Az gülerdi. Sadece başkasının kalbini ferahlandırmak için tebessüm buyururlardı."
Ebü'l-Hasan-ı Harkani hazretlerine;
-İhlas ve riya nedir? diye sorduklarında;
-Allahü teâlâ için yaptığın her şey ihlastır. Halk için yaptığın her şey de riyadır cevabını vermişlerdir.
Netice olarak, Ebu Bekr Kettani hazretlerinin buyurduğu gibi;
"Ya göründüğün gibi ol veya olduğun gibi görün."
Sözleri veya ibadetleri riya ile olan kimsenin, din bilgisi varsa, buna Münafık denir. Din bilgisi yoksa, buna Din yobazı denir. Hazret-i Ali buyurdu ki:
“Riya sahibinin üç alameti vardır. Yalnız iken tenbeldir. İnsanlar arasında iken çalışkan ve hareketli görünür. Övüldüğü zaman çok çalışır. Kötülendiği zaman çalışmasını azaltır.”
Abdullah-ı İsfehani hazretleri de; “İbadetin afeti; riya ile başkalarının işitmesi için ve Allahü teâlâdan başkası için yapmaktır” buyurmuştur.
Başkalarının sevgisine ve övmesine kavuşmak için, dünya işleri ile, onlara iyilik yapmak, riya olur. İbadet ile olan riya bundan daha fenadır. Allahü teâlânın rızasını hiç düşünmeden yapılan riya, hepsinden daha fenadır. İbadet yaparak Allahü teâlâdan dünya menfaatlerini istemek, riya olmaz. Yağmur duasına çıkmak, istihare yapmak böyledir. Ücret ile imamlık, hatiplik, muallimlik yapmak, sıkıntıdan, hastalıktan ve fakirlikten kurtulmak için âyet-i kerimeler okumak da, böyledir denildi. Bunlarda hem ibadet, hem de menfaat niyetleri bulunmaktadır.
İbadetlerini başkalarına göstermek, onlara öğretmek ve teşvik etmek niyeti ile olursa, riya olmaz ve çok sevap olur. Ramazan orucunu tutmakta riya olmaz. Allahü teâlânın rızası için namaza başlayıp, sonradan hasıl olan riyanın zararı olmaz. Riya ile yapılan farzlar sahih olur. İbadet borcu ödenmiş olur ise de, sevabı olmaz.
Şöhret için vaaz vermek, nasihat etmek, kitap yazmak da riya olur. Münakaşa etmek, başkalarından üstün görünmek ve övünmek için ilim öğrenmek, riya olur. Dünyalık elde etmek, yani mal, mevki elde etmek için ilim öğrenmek, riya olur. Riya haramdır. Hadis-i şerifte; (Başkalarına gösteriş için namazını güzel kılan, yalnız olduğu zaman böyle kılmayan, Allahü teâlâyı tahkir etmiş olur) buyuruldu.
Allahü teâlâ hakiki Müslümandan razı olur. Onu sever. Hakiki Müslüman olmak için, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi iman etmek ve ibadetlerini doğru ve İhlas ile yapmak lazımdır. Allahü teâlâ doğru ve ihlas ile ibadet yapanları seveceğini, bunların kalblerine dünyada nurlar vereceğini, ahirette de sevap yani iyilik vereceğini vaad etti.
İbadet, emirleri yapmak, takva ise, haramlardan, yasak edilmiş olanlardan sakınmak demektir. İbadetlerin doğru olması için, nasıl yapılacaklarını öğrenmek ve öğrendiklerine uygun olarak yapmak lazımdır. İhlas, gerek beden ile, gerek mal ile yapılan farz veya nafile bütün ibadetleri, mesela hayrat ve hasenat yapmayı, Müslümanları sevindirmeyi, onları sıkıntıdan kurtarmayı, zikri, istigfarı Allah rızası için yapmaktır. Mal, mevki, hürmet, şöhret kazanmak için yapılan ibadette ihlas olmaz, riya olur. Böyle ibadete sevap verilmez. Günah olur, azap yapılır.
Bir gün Peygamber efendimiz, huzurunda bulunanlara;
-Küçük şirkten korununuz! buyurunca, oradakiler;
-Küçük şirk nedir ya Resulallah? diye sordular. Peygamber efendimiz de;
-Riya cevabını verdiler.
Abdülkadir Geylani hazretleri, Allah için yapılmayan işler hakkında buyuruyor ki:
"Senin dilin güzel ve tatlı; yüzün ise kötülüklerden kurtulmuş gibi gülüyor, ya kalbinin hâli nasıl? Cemaat içinde iyi görünüyorsun, ya yalnız iken, yanında kimse yok iken nasılsın? Göründüğün gibi değilsin. Sen namaz kıldığın, oruç tuttuğun, hayır işleri yaptığın zaman, eğer bunları sırf Allahü teâlânın rızasını gözeterek yapmazsan, nifak üzere ve Allahü teâlâdan uzak olacağını bilmiyor musun? Şimdi Allah için yapmadığın bütün işlerin, bütün sözlerin, adi ve bayağı niyetlerin için tevbe et.
İnsanlara gösteriş için, onların rızalarını almak için amel yapıp, sonra da bunu Allahü teâlânın kabul etmesini istemek yakışır mı? Hırsı, şımarıklığı, azgınlığı ve dünyaya düşkünlüğü bırak. Sevincini ve neşeni biraz azalt. Biraz hüzünlü ol. Çünkü sen, hüzün evinde ve dünya hapishanesindesin. Resul-i ekrem daima tefekkür ederdi. Sevinçleri az, hüzünleri çoktu. Az gülerdi. Sadece başkasının kalbini ferahlandırmak için tebessüm buyururlardı."
Ebü'l-Hasan-ı Harkani hazretlerine;
-İhlas ve riya nedir? diye sorduklarında;
-Allahü teâlâ için yaptığın her şey ihlastır. Halk için yaptığın her şey de riyadır cevabını vermişlerdir.
Netice olarak, Ebu Bekr Kettani hazretlerinin buyurduğu gibi;
"Ya göründüğün gibi ol veya olduğun gibi görün."