Cenab-ı Hakk buyuruyor:
«Ey iman edenler! Zandan çok sakının. Zira bazı zan vardır ki, günahtır.» [Hucurat:12]
Su-i zan; insanlar hakkında aslına ermeden kötü bir fikre sahip olmaktır. Dille başkasının kötülüğünü söylemek haram olduğu gibi, bir müslüman hakkındada da açık bir delile dayanmadan, tahmin ve ihtimallerle su-i zanda bulunmak, zanla haraket etmek haramdır.
Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz;
«insanlar helak oldu, bozuldu diyen kimse, halkın en fazla helaka uğrayanlarındandır.» (Müslim)
«Su-i zandan sakınız. Çünkü zan, sözlerin en yalanıdır.» (Buhari)
«Her işittiğini söylemek, kişiye günah ona yeter.» buyuruyorlar. (Ebu Davut)
Takva kalptedir ve kalpte olanı ancak Allah bilir. Onun için dış görünüşüne bakılarak insan hakkında kötü hükümü verilemez. Kötü zan beslemek insanı beğenmeye götürür ki, çok çirkin huydur.
Hüsn-i zan ise, bir kimsenin veya bir hadisenin iyiliği hakkındaki vicdani kanaat demektir. Övülmüş bir haslet, güzel bir huydur.
Hüsn-i zan, olgunluğun eseridir. Kamil insanlar başkalarınıda öyle görmek isterler.
Hadis-i şerifte;
«Müminler hakkındaki güzel zan, güzel ibadetten sayılır.» (Ebu Davut)
«Hüsn-i zanın fevkinde bir ibadetle Cenab-ı Allah'a ibadet olunmamıştır.» buyuruyor. (Münavi)
«inanlara yardım etmez diye Allah'a kötü zanda bulunan münafık erkek ve kadınlara, şirk koşan erkek ve kadınlara Allah azab etsin, kötü zanları kendi başlarına gelsin! Allah onlara gazab etmiş, onları lanetlemiş ve cehennemi kendilerine hazırlamıştır. Ne kötü dönüş yeridir.» (Feth:48/6)
«...Kötü zanda bulundunuz ve helake düşen kavim oldunuz.» (Feth:48/12)
«Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü bazı zan (vardır ki) günahdır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Kiminiz de kiminizin arkasından çekiştirmesin. Sizden herhangi biriniz ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? işte bundan tiksindiniz! Allah'tan korkun. Çünkü Allah tövbeleri kabul edendir, çok merhametlidir.»
«Ebu Hureyre'den (r.a.);
Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyuruyor;
"Zandan sakının! Çünkü zan sözün en yalanıdır. Başkalarının konuşmalarını dinlemeyin! insanların kusurlarını araştırmayın! Birbirinizle yerış içine girmeyin! Birbirinize haset etmeyin! Birbirinize buğuz etmeyin! Birbirinize sırt çevirmeyin! Allah'ın size emrettiği gibi kardeşler olun! Müslüman, müslümanın kardeşidir: ona zulmetmez, onu yardımsız bırakmaz, ona hakaret etmez.-Üç defa kalbine işaret ederek-Takva şuradadır. Kişiye kötülük olarak müslüman kardeşini hor görmesi yeterlidir. Müslümanın her şeyi; kanı, malı ve ırzı müslümana haramdır. Şüphesiz Allah, sizin bedenlerinize, dış görünüşünüze bakmaz, kalblerinize bakar. Bir rivayette şöyle buyrulmuştur;
«Birbirinize hased etmeyin! Birbirinize buğzetmeyin! Birbirinizde kusur araştırmayın! Başkalarının konuştuklarını dinlemeyin! Pazarlık kızıştırmayın! Kardeş olun ey Allah'ın kulları!»
«Bir rivayette şöyle buyrulmuştur;
«Birbirinizle akrabalık ilişkilerini kesmeyin! Birbirinize sırt çevirmeyin! Birbirinize buğz etmeyiniz! Birbirinize hased etmeyiniz! Kardeş olun ey Allah'ın kulları!»
..alıntı...