Hoşgeldiniz İslami Forum Sayfası

[HUSEYIN SASMAZ]

Şeriat, Hilafet İçin Belirli Bir Şahıs Tayin Etmedi -4-


--------------------------------------------------------------------------------

Dördüncü nâsa gelince;

Bu, kardeşleştirme hadisleridir. Cümleleri ve lafızlarının sadece gözden geçirilip okunması, onlarla bu hususta delil getirmeyi düşürür. Zira onlarda geçen nâslar şunlardır: أنت أخي ووارثي “Sen benim kardeşim ve varisimsin.”, أخي وابن عمي “Kardeşim ve amcamın oğlu…”, أخي وأبو ولدي “Kardeşim ve çocuğumun babası…” ومني والي “Benden ve bana dönen…”, أخي ووزيري تقضي ديني وتنجز موعدي تبرىء ذمتي “Sen kardeşimsin, borcumu ödeyen, vaadimi yerine getiren, gönlümü ferahlatan vezirimsin.”, علي أخو رسول الله “Ali, Rasulullah’ın kardeşidir.”

Bu lafızların ve cümlelerin hiç birinden, uzaktan yakından Hilafete atama hususunu çıkartmak mümkün değildir. Çünkü bunlar, iki kişi arasındaki özel hususları ifade etmekten öteye gitmezler. Onlardan birisi diğerine, kardeşi olduğunu vurgulayarak yakınlığının şiddetini ifade ediyor. Zira Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem, Ali’nin kendisine yakınlığının şiddetini; onun kendisinin kardeşi, yardımcısı ve borçlarını ödeyen olduğunu vurgulayarak ifade ediyor. Bunda ise, herhangi bir genel husus, Hilafet ve yönetimle ilgili bir alaka yoktur. Ali’yi Rasul’ün gerçekten kardeşi ya da oğlu olduğunu varsaysak bile, bu; onun Rasul’den sonra halife olacağı anlamına delâlet etmez. Zira Rasul’ün Ali’ye; sen benim kardeşimsin, oğlumsun, vezirimsin ya da v.b. sözlerinin yönetimle bir alakası yoktur. Bu sözlerde Hilafete atamaya dair uzaktan yakından, hem lügate göre hem Şer’iata göre herhangi bir şekilde bir delâlet yoktur. Şu halde bu hadisler, Rasul’ün Ali’yi kendisinden sonra Hilafete atadığına dair bir hüccet olmaya uygun değildirler. Buna göre bu hususta bunlarla delil getirmek de düşer.

Rasulullah SallAllah’u Aleyhi Vesellem’in kendisinden sonra Ali’yi halife bıraktığına dair açık bir nâssın geçmiş olduğu üçüncü kısma gelince; bu iki hadistir.

- Onlardan birisi; El-Gadir hadisi rivayetlerinden bir rivayettir.

- İkincisi ise; El-Dâr hadisi olarak isimlendirilen hadistir.

El-Gadir kitabının sahibi, ilk başlangıcında ona ait bir rivayet zikretti. O rivayette وصيي وخليفتني “benim vasim ve halifem” kelimesini zikretmedi. Taberi’ye isnad ettiği bir başka rivayet zikretti. Onda وصيي وخلفتي “vasim ve halifem” lafzı açıkça geçmektedir. Nitekim o –yani Şeyh Abdulhuseyn Ahmed El-Emini El-Necefi, “El-Gadir fi kitâb-il Aziz’de El-Gadir olayı” başlıklı kitabının sahibi, kitabında şunu demektedir: “Hafız Ebu Cafer Muhammed b. Cerirî Taberî, ölüm yılı hicri 310, ‘El-Velâyetü fi turuki hadisi El-Gadir’ isimli kitapta kendi isnadıyla Zeyd b. Erkam’dan şöyle dediğini tahriç ediyor:

“Nebi SallAllah’u Aleyhi Vesellem veda haccı dönüşünde Gadir Humm denilen yere vardı. Vakit kuşluk vakti idi ve şiddetli bir sıcak vardı. Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem, oradaki çok dallı ağaçların olduğu yere gidilmesini emretti. Orası süpürülüp temizlendi. Namaz çağırıcısı cemaatin toplanmasını duyurdu. Bunun üzerine biz bir araya toplandık. Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem kapsamlı anlaşılır bir hutbe okudu. Sonra şöyle dedi: “Allah bana şu ayeti indirdi: يَاأَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّك ... . ‘Ey Rasul, Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer yapmazsan risaletini tebliğ etmiş sayılmazsın. Allah seni insanlardan korur.’[1] Cibril, Rab’bimden bana; bu toplantı yerinde kalkıp siyahı beyazı herkese, Ali b. Ebu Talib’in kardeşim, vasim, halifem ve benden sonra imam olduğunu bildirmemi emretti.”

Bu, Gadir Humm hadisi rivayetlerinden birisidir. Bu rivayet, dirayet bakımından red olunur. Onun nâssında vasiyet, halife bırakma ve Rasulden sonra imam olma hususunda geçenler birkaç açıdan batıldır ve aslı yoktur:

- Bu ayet, Veda Haccında inmedi. Hudeybiye Antlaşmasının yapıldığı sene, Fetih suresinden sonra nazil oldu. Zira bu ayet Maide suresindendir. Maide suresi, Fetih suresinden sonra indirildi. Fetih suresi ise, Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem’in Hudeybiye Antlaşmasından dönerken indirildi. Mushaf’a bir bakışla kişi basitçe ve açıkça ayetin iniş vaktinin Fetihten sonra olduğunu görür. Buna göre ayet, Veda Haccından dört sene önce indirilmiş olur ki bu durumda, bütün rivayetlerine rağmen Gadir Humm hadisi ile alakası yoktur. Çünkü Gadir Humm hadisinin bütün rivayetleri bu hadisin Veda Haccında hâsıl olduğunu söylerler. Bu tek başına hadisin red edilmesine ve onda vasilik ve halife tayin etmek hususunda iddia edenlerin batıllığının kesinliğine yeterlidir.

- Ayetin manası, mantuku ve mefhumu bakımından gayet açıktır. O da; Rasul’ün Rabbisinden kendisine indirileni tebliğ etmekle emrolunmasıdır. Ona Rab’bisinden indirilen ise İslâm risaletidir. Bunu belirleyen ve kastedilen tek mana kılan, aynı ayetin şu bölümüdür: “Eğer onu yapmazsan, O’nun risaletini tebliğ etmiş olmazsın.” Yani, ‘sana indirileni tebliğ etmezsen, O’nun risaletini tebliğ etmiş olmazsın’ demektir. Bu Allah’u Teâlâ’nın şu; ما أنزل إليك “sana indirilen” sözü ile kast olunanın, başka bir şey değil Allah’ın risaleti olduğunu belirleyen bir nâstır. Ayrıca, بلغ “tebliğ et” kelimesi Kur'an’da nerede geçerse, ondan kast olunan ancak Allah’ın risaletinin tebliğidir. Kur’an’da bu manadan başkası kesinlikle geçmemiştir.

Zira Allah’u Teâlâ şöyle demiştir:

يُبَلِّغُونَ رِسَالاتِ اللَّهِ “Allah’ın risaletlerini tebliğ ederler.”[2] أُبَلِّغُكُمْ رِسَالاتِ رَبِّي “Size Rabbimin risaletlerini tebliğ ediyorum.”[3] وَأُبَلِّغُكُمْ مَا أُرْسِلْتُ بِهِ “Size kendisi ile gönderildiğim hususu tebliğ ediyorum.”[4] لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالاتِ رَبِّهِمْ “Ta ki o, rablerinin risaletlerini tebliğ ettiklerini ortaya çıkarsın.”[5] أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّي “Ben size Rabbimin risaletini tebliğ ettim.”[6] أَبْلَغْتُكُمْ مَا أُرْسِلْتُ بِهِ “Ben size benimle gönderileni tebliğ ettim.”[7]

Aynı şekilde ما أنزل إليك “sana indirilen” kelimesinden Kur'an’da geçtiği her yerde kastedilen Şer’iattır. Bu kelime de Kur'an’da bu mananın dışında kesinlikle geçmemiştir.

 

[HUSEYIN SASMAZ]

Allah’u Teâlâ, şöyle dedi:

وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ “Sana indirilene ve senden önce indirilene iman edenler.”[8] نُؤْمِنُ بِمَا أُنزِلَ عَلَيْنَ “Bize indirilene iman ediyoruz.”[9] آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ “Biz, bize ve İbrahime.... indirilene iman ettik.”[10] آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ “Rasul, Rabbisinden kendisine indirilene iman etti.”[11] قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ “De ki: Allah’a iman ettik. Bize indirilene, İbrahime.... indirilene iman ettik.”[12] وَإِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ “Muhakkak ki Ehli Kitap’tan öyleleri vardır ki, Allah’a, size indirilene ve kendilerine indirilene .... iman ederler.”[13]

هَلْ تَنقِمُونَ مِنَّا إِلا أَنْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلُ “Sizin bizi ayıplamanızın Allah’a, bize indirilene, daha önce indirilenlere iman etmemizden başka bir sebebi var mı?”[14] وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالإنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ “Ve eğer onlar Tevratı, İncili ve rablerinden kendilerine indirileni gereği gibi uygulasalardı...”[15] حَتَّى تُقِيمُوا التَّوْرَاةَ وَالإنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا “... siz Tevratı, İncili ve Rabbinizden size indirileni gereği gibi uygulamadıkça bir şey üzere değilsiniz. And olsun ki Rabbinden sana indirilen onlardan çoğunun küfür ve tuğyanını elbette arttıracaktır.”[16] وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنْ الدَّمْعِ “Rasüle indirileni işittiklerinde, hakkı bildiklerinden gözlerinin yaşla dolup taştığını görürsün.”[17]

İşte Kur'an’daki bütün ayetler böyledir. بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ “Rabbinden indirileni tebliğ et...”[18] Ayetinden önceki ayette de مَا أُنزِلَ “indirilen” kelimesi bir tek mana ile zikredilmiştir, o da Şer’iattır. Hatta bu ayetten sonraki ayette (Maide: 68’de) aynı lafız; مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ “Sana Rabbinden indirilen” lafzı vardır. Bütün bunlar; بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “Sana indirileni tebliğ et” sözünde geçen; مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “sana indirilen” kelimesinin manasının İslâm Şer’iatı olduğunu belirlemektedir. Bu, بَلِّغْ “tebliğ et” ve مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “sana indirilen” kelimelerini Kur'an ayetlerinin tamamında inceleyen kimse için gayet açıktır.

- مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “sana indirilen” sözündeki مَا أُنزِلَ “indirildi” kelimesi, meçhul için bina olmuş mazi bir fiildir (yani pasif mazi fiil). Bu demektir ki; bununla kast olunan, Allah Subhenehû ve Teala’dan kendisine daha önce indirileni yani daha önce vahyin getirdiğini ve Rasule indirileni tebliğ etmesidir. Buna göre Allah’u Teâlâ Rasule, daha önce kendisine indirileni insanlara tebliğ etmesini emretmektedir. Böyle mana; o ayetin inişinden önce indirilmiş bir şeyin tebliği olmaktadır, ayetin inişiyle hâsıl olan belirli bir emrin tebliği değil. Ayetin hakkında inip Rasul’ün tebliğ etmekle emredildiği, Rasul’ün de onu vasilik ve istihlaf/yerine halife bırakmak olarak tefsir ettiği bir emrin tebliği değildir. Bundan dolayı bu hadisi o ayetin nüzul sebebi için şerh olarak almak sonucu çıkmaz. Çünkü hadis, ayetin nüzul sebebi olmakta, ayet ise hadisin zikrettiği olay hakkında inmiş olmaktadır. Böylece ayet bir şey hakkında o şeyin meydana geldiği vakitte inmektedir. Bu ayet ise, ayetin inmesinden önce meydana gelmiş bir şeyin tebliği hakkında olduğu gayet açıktır. Bundan dolayı o hadis bu ayet için nüzul sebebi olmaya uygun değildir.

- مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “sana indirilen” sözündeki مَا “mâ” kelimesi ismi mevsüldür ya da maksadı belirsiz isimdir. Bu kelime, “ona indirilenin” bir tek emir ve bir tek hüküm olduğunu belirtmeye uygun düştüğü gibi, çeşitli emirler ve birçok hüküm olduğunu belirtmeye de uygun düşmektedir. Yani ayetin manasının; ‘sana indirilen hükmü tebliğ et’ şeklinde olmasına uygun olduğu gibi ‘emir ve hükümlerden sana indirilenlerin hepsini tebliğ et’ şeklinde olması da uygun düşmektedir. Bunlardan birisini belirleyen ise karinedir. Ayetin, dakik inceleme yapmaksızın mücerred okunmasından açığa çıkıyor ki; فما بلغت رسالته “risaletini tebliğ etmiş olmazsın” sözündeki رسالته “risaleti” kelimesi ما “mâ” kelimesinin manasının, ‘sana indirilenlerin hepsi’ yani Allah’ın risaleti demek olduğunu belirlemektedir. Bu, ayette geçen ما “mâ” kelimesinin manasının ‘sana indirilen hüküm’ olmasını kesin olarak nefyetmektedir. Ayrıca, رسالته “risaleti” kelimesinin olması, مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “sana indirilen” kelimesinin manasının ‘Allah’ın risaleti’ olduğunu açıklamaktadır.

- Ayetin sonunda Allah’u Teâlâ’nın şu; إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ “Allah seni insanlardan korur. Allah kâfirler topluluğunu hidayete erdirmez.”[19] Sözü, Allah’tan Resüle bir sakinleştirme ve risaletini tebliğ esnasında kendisine isabet edecek eziyetten bir güvencedir. Bu sakinleştirme, belirli bir hükmü tebliğden dolayı kendisine isabet edecek bir eziyetten dolayı olmaz. O ancak, risaletin tamamını kâfirlere tebliğinden dolayı, -özellikle risaletin tebliği yanında şavaş da olduğunda– kendisine isabet edecek eziyetten dolayı sakinleştirmektedir. Böylece ayetin sonunun manası, ‘cihad vasıtası ile bu risaleti tebliğde seni insanların eziyetinden Allah korur’ olmaktadır. Çünkü bu ayet indirildiği sıralarda risaletin tebliğ yolu cihad/kılıçla savaş idi. Kastedilenin; ‘seni Hilafeti kendisine verdiğin için Ali’ye hased edenlerden korur, yani onların sözlerine göre Ali’yi Ebu Bekir’den, Ömer’den, Osman’dan v.b.’den korur’ şeklinde olması mümkün değildir. Çünkü ayetteki “korumak” insanlardan korumadır. Mü’minlerden koruma değil. “İnsanlardan” lafzıyla burada kast olunanın kâfirler olduğunu ayetin sonundaki Allah’ın şu sözü belirtmektedir: إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ “Allah kâfirler topluluğunu hidayete erdirmez.”[20]

Buna binaen; Allah’ın Rasule kendisine indirileni tebliğde kâfirlerin ezasından koruması hususundaki vaadi, ayetteki tebliğden kast olunanın İslâm risaletini tebliğ olduğunu belirlemektedir.

Şöyle denilebilir: ‘Rasul, bu ayet indirilemeden önce, risaleti daha önceden tebliğ etti. Şu halde; بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “sana indirileni tebliğ et” sözünün manası, o tebliğde kaim iken, risaleti tebliğ et, şeklinde olmaz.’

Buna cevap şöyledir: Tebliğ ile ilgili bu emir şu iki husustan birisi dışına çıkmaz:

- Ya Rasul, tebliğ etmeyerek risaleti ketmeder/gizler,

- Ya da risaletin henüz kendilerine tebliğ edilmediği birtakım insanlar vardır. Onlara tebliğ edilmemesi, risaletin âleme tebliğ edilmemesi sayılır.

 

[HUSEYIN SASMAZ]

1. Bu hususun yani kendisine indirilen belirli bir hükmü tebliğ etmeyerek ketmetmesi mümkün değildir. Risaletin ancak kendisi ile tamamlandığı bir hükmün tebliğ edilmemesi de mümkün değildir. Çünkü bir tek hükmün gizlenmesi Rasul’ün nübüvvetini ve risaletini risaletinin tamamını gizlemesi gibi yaralar, lekeler. O halde belirli bir hükmün gizlenmesi imkânsızdır. Çünkü ayette deniliyor ki; فما بلعت رسالته “risaletini tebliğ etmiş olmaksızın.” Ayet tebliği nefyetmekte/yok saymaktadır. Bu ise, belirli bir hükmü değil risaleti tebliğ etmedi demektir. Ayrıca, bir tek hükmün tebliği risalet için tebliğ sayılmaktadır. Rasul, ilk günden itibaren, hükümleri inişine göre kaynak olarak tebliğ ediyordu. Her hükmü tebliğ etmesini, tebliğ sayıyordu. Bunun için mananın; “belirli bir hükmü tebliğ etmedi” şeklinde olması mümkün değildir. Bilakis, cümleye verilen mana; “risaleti tebliğ etmemek” olmaktadır.

2. Rasul’ün tebliğ etmemesi mümkün olmadığına göre ve bu ayetin indirilişinden önce tebliğ ediyor olması sabit olduğuna göre, ayetin indirilişinin manası, risaletin henüz kendilerine tebliğ edilmemiş olduğu birtakım insanların varlığı olmaktadır. Onlara tebliğin yapılmaması, risaletin âleme tebliğ edilmemesi sayılmaktadır. Risalet tebliğ, âleme tebliğ olmadıkça, tebliğ sayılmamaktadır. Onun için Allah Rasule, tebliğ sayılması için, risaleti kendilerine tebliğ edilmemiş insanlara tebliğ etmeyi yani âleme tebliğ etmeyi ve bu tebliğin cihad yoluyla olmasını emretmiştir. Ayetin Rasule Hudeybiye Antlaşmasından sonra inmiş olması bunu teyit etmektedir. Bu tarihe kadar, davetin neşri için kendisi ile savaştığı baş düşman Kureyş idi. Onların anlaşması ile cihadda tebliğin konumu belki anlaşılır. Zira Allah Rasule tebliğinin, bu evrensel risaletin tebliği sayılması için, risaletin âleme tebliği olasıya kadar, kendilerine tebliğ edilmeyen Arap, Rum, Kıbtî ve diğer insanlara cihad yoluyla tebliğde devam etmesini emretmiştir. Bu ise bilfiil hâsıl olan husustur. Zira bu ayetin indirilmesinden sonra, Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem Hayber’de yahudilerle savaştı, Mute savaşına hazırlandı. Rum ile savaşmak için büyük bir ordu içinde Tebük’e gitti. Mekke’yi fethetti. Fars, Kıbti, Rum ve diğer krallara; بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ “Sana indirileni tebliğ et.”, فما بلعت رسالته “Risaletini tebliğ etmiş olmazsın.”, والله يعصمك من الناس “Allah seni insanlardan korur.”, إن الله لا يهدي القوم الكافرين “Allah kâfirler topluluğunu hidayete erdirmez.” sözlerinin manasını açığa çıkaran mektuplar yazdı.

Kenzül-Ummâl’ın rivayet ettiği ve Nehçül-Belâga’nın şerh ettiği El-Dâr hadisine gelince: Onda geçen husus şöyle özetlenir: وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأقْرَبِينَ “Yakın akrabanı uyar.”[21] Ayeti indirilince, Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem Ali’yi çağırdı ve onu yemek hazırlayıp Abdulmuttalip oğullarını davet etmekle sorumlu kıldı. Ali emredilen hususları yerine getirdi. Topluluk yeyip içtikten sonra Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem onların önünde durup onlara şöyle hitap etti: “Ey Abdulmuttalipoğulları, Vallahi ben, Araplar içinde kavmine benim getirdiğimden daha faziletli bir şey getiren bir gencin var olduğunu bilmiyorum. Muhakkak ki ben, dünya ve ahiretin hayrını getirdim. Allah bana, sizi kendisine davet etmemi emretti. Hanginiz, içinizde benim kardeşim, vasim ve halifem olması karşılığında bu işte bana yardımcı olur?” Ali hariç topluluk bu davetten çekindi. Ali yaş bakımından onların en genç erkeği idi. O şöyle cevap verdi: ‘Ben, ey Allah’ın Rasulü, sana yardımcı olurum.’ Fakat Nebi, sözünü tekrarladı, topluluk halen çekingen davranıyordu. Ali ise, yardım etmeyi kabul ettiğini ilan ediyordu. O zaman Nebi SallAllah’u Aleyhi Vesellem Ali’nin boynundan tutup orada hazır olanlara şöyle dedi: “Bu, içinizde benim kardeşim, vâsim ve halifemdir. Onu dinleyin ve itaat edin.” Topluluk, Nebi ve daveti ile alay ediyorlardı. Nitekim Nebi’nin evinden çıkarken Ebu Talib’e şöyle diyorlardı: ‘O, sana oğlunu dinleyip itaat etmeni emretti.’Kendisiyle delil getirenlerin rivayet ettiklerine göre El-Dâr hadisinin özeti işte budur.

وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأقْرَبِينَ “Yakın akrabanı uyar.”[22] Ayetinin indirildiği günkü olayı Buhari, yemek hazırlanmasını rivayet etmeksizin, Rasul Safâ’ya çıktı şeklinde rivayet etmiştir. Ahmed b. Hanbel Müsned’inde iki hadis rivayet etmiştir. Hadisin birisi, bu ayetin indirildiği gün olduğu zikredilmeksizin yemek verilmesi hakkındadır. Diğeri ise, ayetin indirildiği gün yemek verildiğinin zikredildiği hadistir. Önce bu nâsları ortaya koyup sonra onlarda geçen hususu açıklayacağız:

Buhari, İbn Abbâs RadıyAllah’u Anh’dan şöyle dediğini rivayet etti: “وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأقْرَبِينَ “Yakın akrabanı uyar.”[23] Ayeti indirilince, Nebi SallAllah’u Aleyhi Vesellem Safâ tepesine çıktı. Şöyle çağırmaya başladı: “Kureyş’in ana kabileleri oldukları için toplanasıya kadar, Ey Fahroğulları, Ey Adyoğulları…” diye çağırmaya başladı. Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem onlardan bazılarını dışarı çıkaramadığında ne olduğuna bakması için bir elçi gönderiyordu. Ebu Leheb ve Kureyş gelince, onlara şöyle dedi: أَرَأَيْتَكُمْ لَوْ أَخْبَرْتُكُمْ أَنَّ خَيْلاً بِالْوَادِي تُرِيدُ أَنْ تُغِيرَ عَلَيْكُمْ أَكُنْتُمْ مُصَدِّقِيَّ قَالُوا نَعَمْ مَا جَرَّبْنَا عَلَيْكَ إِلا صِدْقًا قَالَ فَإِنِّي نَذِيرٌ لَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيدٍ “Size, şu vadide saldırmak isteyen bir atlı olduğunu haber versem ne yaparsınız? Beni tasdik eder misiniz?” Onlar; ‘Evet, senden ancak doğruluk gördük.’ dediler. O da şöyle dedi: فإني نذير لكم بين يدي عذاب شديد “Muhakkak ben, sizi şiddetli bir azaba karşı uyarıyorum.” Bunun üzerine Ebu Leheb; ‘Günün arta kalanında kahrolasın! Bunun için mi bizi topladın?’ dedi. Bunu üzerine şu ayetler indirildi: تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ “Ebu Leheb’in elleri kurusun! Kurudu da. Malı ve kazandıkları onu kurtaramadı.”[24]

Bu, yemek verme olayının; وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأقْرَبِينَ “Yakın akrabanı uyar.”[25] Ayetinin indiği günde olmadığına delâlet etmektedir. Çünkü o olay, hadisin metninde geçen hususla örtüşmemektedir.

Ahmed b. Hanbel, Müsned’inde şunu rivayet etti: “Bize Affân anlattı. Ona da Ebu Avâne, Osman b. Muğire’den o da Ebu Sâdık’tan, o da Rebia b. Nâciz’den, o da Ali’den rivayetle Ali’nin şöyle dediğini anlattı: “Rasulullah SallAllah’u Aleyhi Vesellem Abdulmuttalipoğullarını bir araya topladı ya da davet etti. Onların içinde, tıka basa yiyen ve boğulasıya içen bir genç topluluk vardı. Dedi ki; Onlara bir yemek verdi. Onlar doyasıya kadar yediler. Dedi ki; Yemek, sanki kendisine hiç dokunulmamış gibi kaldı. Sonra içecek getirttirdi. Onlar ondan da kanasıya kadar içtiler. İçecek, sanki hiç içilmemiş ve hiç dokunulmamış gibi kaldı daha sonra Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem şöyle dedi: يَا بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ إِنِّي بُعِثْتُ لَكُمْ خَاصَّةً وَإِلَى النَّاسِ بِعَامَّةٍ وَقَدْ رَأَيْتُمْ مِنْ هَذِهِ الآيَةِ مَا رَأَيْتُمْ فَأَيُّكُمْ يُبَايِعُنِي عَلَى أَنْ يَكُونَ أَخِي وَصَاحِبِي قَالَ فَلَمْ يَقُمْ إِلَيْهِ أَحَدٌ قَالَ فَقُمْتُ إِلَيْهِ وَكُنْتُ أَصْغَرَ الْقَوْمِ قَالَ فَقَالَ اجْلِسْ قَالَ ثَلاثَ مَرَّاتٍ كُلُّ ذَلِكَ أَقُومُ إِلَيْهِ فَيَقُولُ لِي اجْلِسْ حَتَّى كَانَ فِي الثَّالِثَةِ ضَرَبَ بِيَدِهِ عَلَى يَدِي “Ey Abulmuttalipoğulları! Muhakkak ki ben, özel olarak size, genel olarak insanlara gönderildim. Bu ayetten (mucizeden) göreceğinizi gördünüz. Benim kardeşim ve arkadaşım olması karşılığında hanginiz bana biat ediyor?” Ali dedi ki; Kimse ona yönelerek bakmadı. Topluluğun en küçüğü olduğum halde ben ayağa kalktım. O bana; “Otur!” dedi. O üç defa sorusunu tekrarladı. Her seferinde ben ayağa kalkıyordum. O bana; “Otur!” diyordu. Üçüncüsünde ise elini elimin üstüne koydu.”[26] Metin burada bitiyor.

Bundan anlaşılıyor ki; bu hadis, وَأَنذِرْ عَشِيرَتَكَ الأقْرَبِينَ “Yakın akrabanı uyar.”[27] Ayetinin nüzul olayını zikretmiyor. Rasul onlara İslâm’ı anlatmıştır. Müslüman olan da Rasul’ün kardeşi ve arkadaşı olmaktadır. Ali’ye bir şey söylemiyor.

İkinci rivayete gelince; Ahmed b. Hanbel, Müsned’inde şunu rivayet etti: “Bize Eesved b. Amir, Şer’ik, El-A’meş’ten o da El-Menhâl’dan, o da Ibâd b. Abdullah El-Esedî’den, o da Ali’den şöyle dediğini anlattılar: ‘لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ ( وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الأقْرَبِينَ ) قَالَ جَمَعَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ فَاجْتَمَعَ ثَلاثُونَ فَأَكَلُوا وَشَرِبُوا قَالَ فَقَالَ لَهُمْ مَنْ يَضْمَنُ عَنِّي دَيْنِي وَمَوَاعِيدِي وَيَكُونُ مَعِي فِي الْجَنَّةِ وَيَكُونُ خَلِيفَتِي فِي أَهْلِي فَقَالَ رَجُلٌ لَمْ يُسَمِّهِ شَرِيكٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَنْتَ كُنْتَ بَحْرًا مَنْ يَقُومُ بِهَذَا قَالَ ثُمَّ قَالَ الآخَرُ قَالَ فَعَرَضَ ذَلِكَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ فَقَالَ عَلِيٌّ رَضِي اللَّه عَنْهم أَنَا “Yakın akrabanı uyar.[28] Ayeti indirilince, Nebi SallAllah’u Aleyhi Vesellem ehli beytinden olan kimseleri bir araya topladı. Otuz kişi toplandı. Yiyip içtiler. Sonra Nebi SallAllah’u Aleyhi Vesellem onlara şöyle dedi: “Cennette benimle olması ve ehlimde de halifem olması karşılığında kim benim borçlarıma ve vaatlerime kefil olur?” Bunun üzerine –Şer’ik’in ismini söylemediği– bir adam şöyle dedi: “Ey Allah’ın Rasulü, sen bir denizsin, kim yapar bunu?” Dedi ki; Daha sonra başkası da aynı şeyi dedi. Bunun üzerine Rasul, bunu ehli beytine teklif etti. Bunun üzerine Ali RadıyAllah’u Anh; “Ben.” dedi.”[29]” Metin burada bitiyor.

Bundan anlaşılıyor ki; Rasul ehlinden bir kişiye, borçlarına ve vaatlerine kefil olmasını talep ediyor. Bunun karşılığının ise; “cennette onunla beraber olmak” ve “ehlinde halifesi olmak” olduğunu bildiriyor. Bunun üzerine Ali; “Ben.” diyor.

Bu iki metinde وصيي “Vâsim” ve mutlak olarak خليفتي “halifem” kelimeleri yok. Ancak خليفتي “halifem” kelimesi ehil ile sınırlandırılmış olarak geçmektedir. Ehilde/ailede halife olmak; yönetim ve imamet makamında halife olmaktan başkadır, onunla alakası yoktur.

Sahih kitaplarda geçen nâslar işte bunlardır. Bu nâslar, birbirine yakın lafızlarla, tek bir mana olarak çeşitli rivayetlerle geçmiştir. Bunların hepsinde de; وصيي “vâsim” ve خليفتي “halifem” kelimeleri mutlak olarak geçmemektedir. Bütün sahih sahiplerinden bir kişi, güvenilir yollardan bir yolla وصيي “vâsim” ve خليفتي “halifem” kelimelerinin Ali’ye veya başkasına nispetle geçtiği bir tek hadis rivayet etmemiştir. Böylece, sahihlerde hakkında delil olmamasından dolayı bu hususta delil geçersiz olmaktadır.

Ali’nin halife tayin edildiğine delil getirenlerin rivayet ettikleri ve kendisine “El-Dâr hadisi” ismini verdikleri metine gelince:

Bu rivayetle bu metin, dirayet açısından ret olunur. Bir hadis, mana bakımından dirayetten, senet bakımından da rivayetten ret olunur. Rivayetten ya da dirayetten ret olununca itibarı düşer ve onunla delil getirmek geçersiz olur. Söz konusu olan hadisin dirayetten ret olunması şu birkaç husustan dolayıdır:

 

[HUSEYIN SASMAZ]

1- Bu hadiste görülmektedir ki; Rasul Abdulmuttalib oğullarından, kendisinden sonra yönetimini onlara ait olmasını şart koşarak kendisine yardımcı olmalarını talep etmiştir. Bu iki yönden batıldır:

Birincisi: Bir kabilenin, Müslüman olduklarında kendisinden sonra yönetimin kendilerine ait olması talebini ret etmesi olayında Rasul’ün ortaya koyduğu kavli ve fiili ile çelişiyor olmasıdır. Zira Rasul o olayda şöyle demişti: الأمر لله يضعه حيث يشاء “Yönetim, Allah’a aittir. Onu dilediğine verir.”

Nitekim İbn Hişâm, “Siret-ün-Nebi SallAllah’u Aleyhi Vesellem” kitabında şunu rivayet etmiştir: İbnü İshak dedi ki; Zühri bana anlattı ki, ‘Âmir b. Sa’sa’a geldi. Rasulullah SallAllah’u Aleyhi Vesellem onları Allah Azze ve Celle’ye davet etti. Onlara kendisini takdim etti. Onlardan, kendisine Bîcretü b. Ferâs denilen bir adam şöyle dedi: ‘Vallahi, eğer bu genci Kureyş’ten alırsam onunla Arapları bitiririm.’ Sonra da Rasule şöyle dedi: “Eğer biz emrinde/davanda sana tâbi olursak, sonra Allah sana muhalif olanlara karşı seni üstün kılarsa, senden sonra yönetim bize ait olacak mı, ne dersin?” Bunun üzerine Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem şöyle dedi: الأمر لله يضعه حيث يشاء “Yönetim Allah’a aittir. Dilediğine verir.” O adam buna cevaben dedi ki; “Biz senin için Araplara karşı boyunlarımızı ortaya koyacağız. Allah seni üstün kılınca yönetim bizden başkasının olacak, öyle mi? Senin emrine bizim ihtiyacımız yoktur.” Böylece Rasul’ün teklifini ret etmiş oldular.”

Şu halde, Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem الأمر لله يضعه حيث يشاء “Emr (yönetim işi) Allah’a aittir, dilediğine verir.” –yani kendisinden sonra Hilafet ve yönetim işini kastediyor– derken, Abdulmuttaliboğullarına nasıl; “O halde, hanginiz içinizde benim kardeşim, vâsim ve halifem olması karşılığında bu işte bana yardımcı olur?” der. Bu açıkça bir çelişki değil midir? Şu halde bu iki sözden birisi kesinlikle reddedilmesi gerekmektedir. El-Dâr hadisinin “Yakın akrabalarını uyar” ayeti indirildiğinde -yani Rasule risaletin gönderilmeye başlayışının üçüncü yılında- meydana geldiği söylendiğine göre; “Emr Allah’a aittir, dilediğine verir.” Hadisi ise Rasul’ün kendisini kabilelere takdim etmesinde yani risaletin gönderilmeye başlayışının onuncu yılında, yani El-Dâr hadisinden sonra meydana geldiği göre El-Dâr hadisi ret olunur.

İkincisi: Bu hadiste Rasul, Müslüman olmaları için kâfirlere bir şey veriyor. Hatta onlara, İslâm’a girmelerine bedel olarak, kendisinden sonra bütün Müslümanlar üzerinde halife olmaları gibi en büyük bir işi veriyor. Bu ise, Rasul’ün davetindeki işiyle çelişmektedir. Şer’iatın hükümleriyle de çelişmektedir. Zira Rasul, insanları İslâm’a hak din olduğu için davet ediyordu. İslâm’a girmesine karşılık kâfire az veya çok bir şey verdiğine dair Rasul’den zayıf da olsa bir hadis rivayet edilmemiştir.

Müellefetülkulûbe (kalpleri ısındırılanlara) gelince; onlar, kendileriyle devletin güçlenmesi için, kendilerine zekâttan verilen Müslümanlardır. Onlar, İslâm’a girmeleri için kendilerine mal verilen kâfirler değildirler. İslâm’a girmelerine karşılık kâfirlere bir şey verilmesi caiz değildir.

2- Hadis; Rasul’ün, İslâm’a davet etmek maksadı ile kâfirler için yemek hazırlatarak bir yemek verdiğini ve İslâm’a girmelerine davet için onları yemekte bir araya getirdiğini zikrediyor. Yemek Müslüman olan Ali için hazırlanmadı. Onlar İslâm’ı ret ettiklerinde, Müslüman olmaları karşılığında Rasulden sonra yönetimin kendilerine ait olmasını ret etmiş oldular. Bu husus Ali ile ilgili değildir ki, cevap vermek için girişimde bulunsun. Çünkü o İslâm’a çağrılan değildi. Zira O, Müslüman idi. Hitap ona yönelik değildi. Bu toplantı onunla ilgili değildir ki Rasul ona; “Bu, benim kardeşim, vâsim ve aranızda halifemdir. Onu dinleyin ve itaat edin.” desin. Zira o, hitabın ve görüşmenin mahalli değildir.

3- Hadis; topluluğun İslâm’ı ret ettiğini, Rasulü’n teklifini onlara tekrar etmesine rağmen küfürlerinde ve İslâm’a girmelerine karşılık Rasulden sonra yönetimin kendilerine ait olmasını ret etmelerinde ısrar ettiklerini, kâfir olarak kaldıklarını zikretmektedirler. O halde Rasul, onların İslâm’ı ret etmiş kâfirler olduklarını bildiği halde onlara hitaben; هذا خليفتي فيكم “Bu, aranızda benim halifemdir.” der, onlara onu dinleyip itaat etmelerini emreder mi? Onlar kâfir oldukları halde, aralarında nasıl bir halife olur?

4- Onların rivayet ettikleri rivayette deniliyor ki; “Bu, benim kardeşim, vasim ve aranızda halifemdir. Onu dinleyin, itaat edin.” Bu, Abdulmuttalipoğullarına bir hitaptır. Zira kelam, “Ey Abdulmuttalipoğulları” diye başlamıştır. O halde bu, onlara hastır. Zira Ali’yi onlar arasında bir halife yapmıştır, Müslümanlar için halife değil. Çünkü خليفتي فيكم “aranızda benim halifemdir” diyor. O halde, metinden açıkça görüldüğü gibi O, Müslümanlar için bir halife olmaz. Burada, “İtibar lafzın genelliğinedir, sebebin özelliğine değil” denilmez. Çünkü bu vakıanın bizzat kendisidir, sebep değildir. Üstelik lafız da özeldir, genel değil. Zira lafız; يا بني عبدالمطلب “Ey Abdulmuttalipoğulları!” خليفتي فيكم “aranızda benim halifemdir” tabirleri lafzın hususiliğini ortaya koymaktadır. Böylece, olayın sebep değil, vakıanın bizzat kendisi olmasından dolayı ve lafzın genel olmayışından dolayı, hitabın hususi olması zorunlu olmaktadır.

Bu dört husustan birisi dahi, bu hadisin yalanını, çelişkisini ve ret edilmesinin gerekliliğini ortaya koymaya yeterlidir. Bu izahla açığa çıkıyor ki; Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem Ali’yi kendisinden sonra halife olarak atamamıştır.

Bütün bunlardan açığa çıkıyor ki; Rasul SallAllah’u Aleyhi Vesellem’in kendisinden sonra Hilafet için bir kişi atadığına delil getirenlerin rivayet ettikleri hadisler, merdud/ret olunan hadislerdir, delil getirmeye uygun değildirler, dolayısıyla geçersizdirler. Şu halde; Rasul’ün kendisinden sonra Hilafeti üstlenecek bir kişi tayin ettiğine dair herhangi bir delil kalmamaktadır. Bilakis, bunun tersine delil getirilir. Yani Rasul’ün, yönetim işini, istediklerini seçmeleri bakımından Müslümanlara terk ettiğine, fakat onlara halifeyi belirleme yolu tayin ettiğine dair delil getirilir.

Rasul'ün, kendisinden sonra halife olmaları için belirli kişiler tayin ettiğine dair söylenen sözün yanlışlığına gelince; bu, Ali’nin tayin edildiğini söyleyenlerin ileri sürdükleri hadislerde buna dair delâletin olmayışından açığa çıkmaktadır. Hilafet onlara aittir diyenler, bunu ancak onlar Ali’nin oğulları oldukları için diyorlar. Onların delilleri, Ali bakımından geçersiz olunca, doğal olarak onun çocukları bakımından da düşer. Ayrıca, Allah ve Rasul’ünden nâsla Ali’nin çocuklarının halife olmalarına dair delil olarak itibar edip rivayet ettikleri hadisler Ali Beyt’le ilgili hadislerdir. Hepsi de methi içermektedir, bundan fazlasını değil. Sakaleyn/iki değer hadisi yani Gadir Hum hadisi bu hadislere bir örnek sayılırlar. Bu hadis ile delil getirmenin geçersizliği gayet açık bir şekilde ortaya konmuştur. Diğer hadisler buna tâbi olurlar.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] Maide: 67

[2] Ahzâb: 39

[3] A’raf: 62

[4] El-Ahkâf: 23

[5] Cin: 28

[6] A’raf: 79

[7] Hûd: 57

[8] Bakara: 4

[9] Bakara: 91

[10] Bakara: 136

[11] Bakara: 285

[12] Ali İmran: 84

[13] Ali İmran: 199

[14] Maide::59

[15] Maide::66

[16] Maide: 68

[17] Maide: 83

[18] Maide: 67

[19] Maide: 67

[20] Maide: 67

[21] Şuara: 214

[22] Şuara: 214

[23] Şuara: 214

[24] Tebbet: 1-2, Buhari, K. Tefsîru’l Kur’ân, 4397

[25] Şuara: 214

[26] Ahmed b. Hanbel, M. Aşaratü’l Mübeşşirîn, 1300

[27] Şuara: 214

[28] Şuara: 214

[29] Ahmed b. Hanbel, M. Aşaratü’l Mübeşşirîn, 841