Soru: Hamd, yalnızca Alemlerin rabbi olan Allah’a aittir. Salat ve selam Allah’ın Rasulünün üzerine olsun. Ben, satranç ve kağıt oyunlarının şeriattaki hükmünü öğrenmek istiyorum. Allah sizi mübarek kılsın.
Cevap: Allah (sb) buyuruyor ki:
“Ey iman edenler! Şarap, meysir (kumar), dikili taşlar, fal ve şans okları birer şeytan işi pisliktir. Bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz.” (5 Maide/90)
İbn Ebi Şeybe’nin Musannefinde rivayet ettiğine göre Ali b. Ebi Talib (r) “Satranç kumardandır” demiştir.
Ubeydullah b. Ömer dedi ki: “Kasım b. Muhammed’e "Tavlayı kerih görüyorsunuz. Peki, satranç hakkındaki görüşünüz nedir?" diye sorulduğunda "Allah'ın zikrinden insanı meşgul eden, namazdan alıkoyan her şey meysirdir (kumardır)" cevabını vermiştir.”
Allah (sb) “Öyleyse haktan sonra sapıklıktan başka ne kalır?” (10 Yunus/32) buyurmuştur.
İmam Malik (rh) “Tavla ve satranç oynamak dalalettir” demiştir. Muhalled b. Ebî Huddas’tan rivayet edildiğine göre “Bir gün İmam Malik (rh)’a satrançtan soruldu. İmam, soru soran kişiye "O (satranç) hak mıdır?" diye sordu. Adam "Hayır" dediğinde "Öyleyse haktan sonra sapıklıktan başka ne kalır? " diye cevap verdi.”
Süleyman b. Bureyde babasından Rasulullah (s)’in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:
“Nerdeşir (tavla) oynayan kimse, elini domuzun et ve kanına bulaştırmış gibidir.”
İbn Ömer (rhuma)’ya satrançtan sorulduğunda “O, Nerdden daha kötüdür” demiştir.
İmam Malik (rh) “Satranç nedrdendir. Bize ulaşan bilgilere göre İbn Abbas (rhuma) yetimin malına sahip çıktığı gibi satranç takımlarını yakma görevine de sahip çıkmıştır.”
Meysere b. Hubeyb’den rivayet edildiğine göre Ali b. Ebi Talib (r) satranç oynayan bir topluluğa rastladı ve “Tiryakisi olduğunuz bu putlar da neyin nesi?” diyerek azarlamıştır.
İmam Ahmed (rh) “Satranç konusunda sözlerin en sahihi Ali (r)’ın sözüdür” demiştir.
Ashab-ı Kiram’ın bir çoğundan mesela; Muaz b. Cebel, Ebu Bekre, Ebu Said el-Hudrî, Ebu Musa el-Eşârî, Ukbe b. Ammar ve müminlerin annesi Aişe’den (rhum) satrancın yasaklandığına dair sözler rivayet edilmiştir. Ancak bu rivayetlerin tümünün senedlerinde zayıflık vardır.
Katade’den rivayet edildiğine göre Abdullah b. Galip satranç oynayan bir topluluğun yanından geçti. Bunu Hasan Basri’ye söyleyince o dedi ki: “Putların önünde diz çökmüş bir topluluğun yanından geçmişsin” dedi.
İsmail b. Ebi Halid dedi ki: “Ebu Cafer’e satranç konusu sorulduğunda "Bu Mecusi oyunundan bize bahsetmeyin" demiştir.”
Ukbe b. Ebu Salih dedi ki: “Ben satranç oynamayı çok seviyordum. İbrahim Nehaî’e satranç oynama konusunu sordum. "Hiç şüphesiz o lanetlenmiştir. Asla oynama!" dedi. Ben buna sabredemeyeceğimi söyleyince bir sene boyunca satranç oynamamaya yemin etmemi söyledi. Ben de yemin ettim ve sabrettim.”
Yezid b. Yusuf, Yezid b. Ebi Hubeyb’e satranç oynamanın hükmünü sordu. O da “Satranç oynayan bir kavme rastlarsam onlara asla selam vermem” diye cevap verdi.
İshak b. Rahaveyh (rh)’a “Satranç oynamakta bir sakınca görüyor musun?” diye sorulduğunda “O tümüyle sakıncalıdır” demiştir.
İskambil Kağıtlarıyla Oyun Oynamanın Hükmü
Şeyhimiz İbnu Cibrîn (hf) der ki: “Şüphesiz bu tür oyunlarda hiçbir fayda yoktur. Bununla birlikte zikir, dua, ibadet ve helal kazanç sağlamak için kullanabileceğimiz değerli vakitlerimizi de öldürmüş oluruz.”
Daha önce de dediğimiz gibi Allah’ın zikrinden ve namazdan alıkoyan her oyun kumardır veya kumar sayılır.
İmam Ebu Hanife (rh) der ki: “Satranç, tavla ve buna benzer oyunların tümü mekruhtur.”
İmam Şafiî (rh) ise “İnsanların zarla veya taşlarla oynadığı tüm oyunlar mekruhtur. Faydası olmayan bu oyunlar, müslümanlara ve erdemli kimselere yakışmayan işlerdendir” demiştir.
Ey kardeşim! Hatırlarsan satranç ve tavla haram kılındı. İbni Ebi Dünya’nın rivayetinde bu oyunlar zemmedildi. İmam Acurri’nin rivayetinde satranç ve tavla yasaklanmıştır. İmam Sehavi ise müslümanın özellikle de ilim ehlinin bu gibi oyunlardan uzak durmasını söylemiştir.
Ey Kardeşim! Güzel ve hayırlı olan bir şeyi ondan daha düşük bir şeyle değiştirmek akıllı kimsenin yapacağı iş değildir. Öyleyse değerli vaktini bu gibi alçak ve düşük işlerle öldürme!
Tevhid ve Cihad Minberi
Şer’i Fetva Kurulu Üyesi
Şeyh Ebu Humam Bekr b. Abdulaziz el-Eserî