NAMAZDA NİYET
Müminin niyeti kâfirin amelinden üstün olması hükmü gereği Müslüman olmak, iyi ile kötüğü ayırt edebilecek (temyiz) yaşta olmak ve niyet edilen şeye kalbin karar kılması niyetin şartlarındandır. Ayrıca herkesin abdest niyetini iyi bilmesi mecburidir. Şöyle ki niyet ettim abdest almaya veya niyet ediyorum farz namazı için abdest almaya denilebilir. Abdes alırken misvak kullanmak iyidir, şayet misvak yoksa misvak niyetine parmaklarla dişleri ovulursa misvaktan sayılır. Gusül alırken de; ‘niyet ettim gusl etmeye’ demelidir. Namaz için niyet ise; Niyet ettim Allahü Teala’nın üzerime farz ettiği namazı kılmaya denilip, şayet namaz cemaatla kılınacaksa ilaveten; ‘uydum imama’ cümlesini de zikretmek gerekir. Şayet kaza namazı kılınıyorsa niyetinde kaza namazı kılmakta olduğunu belirtmelidir. Unutmamamız gereken bir noktada tekbir aldıktan sonra yapılan niyetle namaz sahih olmayacağı hususudur.
Kalbin karar kılma noktasında niyet edilen dışında bir sözcük veya kelime yanlışlıkla çıkmış, ya da dil sürçmesinden dolayı söylenmişse bu durum müstesnadır. Örneğin bir kimse öğle namazı diyeceği yerde sehven ağzından ikindi diye telaffuz ederse öğlene niyet etmiş sayılır. Niyet ile tekbir arasına dünyevi yabancı bir meşgale olmayacak şekilde iftitah tekbiri ile bitişik niyet olmalıdır. Fakat arada abdest almak, nafile namaz veya mescide yürüme gibi durumlarda ara verilebilir. Mesela abdest bozulduğunda hemen abdesti tazeleyip namaza devam edilebilir.
Farz, bayram ve vitir namazına niyet ederken bugünkü cuma, bugünkü vitre diye namazın vaktini belirlemek lazımdır. Eğer bir kimse cemaata yetiştiğinde farza niyet eder, kılınan namazın teravih olduğu ortaya çıkarsa o kıldığı namaz nafile yerine geçer. Zaten yatsı namazından önce teravih namazı yoktur, kılınsa bile caiz değildir.
Bir kimse vakti çıkmamıştır inancı ile öğle namazını kılsa kılmış olduğu namaz kaza yerine sayılır veya o kimse öğle vakti içinde hem öğle hem de ikindi namazına niyet etse o kılınan namaz vakti, ancak vakti girmiş olan namaz için geçerli niyete dönüşür.
Cuma namazını vaktin farzı niyeti ile kılmak olmaz, asıl vakit öğlenindir çünkü.
Niyette rekâtların sayısını anmaya gerek yoktur.
Nafile namazlarda sadece namaza niyet yeterlidir. Hatta nafilelerde namaza niyet ettim kâfidir. Velev ki, sabah namazının sünneti olsun. Şu vaktin ilk sünneti veya son sünnetine niyet etmekte de sakınca yoktur, fakat teravih namazını (vaktin sünnetini) kılmaya niyet ettim demelidir.
İmamın imamlığa niyet etmesi ancak kadınlara imamlık durumunda şarttır. Cemaat halinde imama uydum demek şarttır, aksi takdirde namaz sahih olmaz. Aynı zamanda imama uyarken uyanın kıldığı namazı belirtmesi şarttır. İmama uyan kişi imam daha Allahu Ekber demeden imamdan önce tekbir getirirse imama uymuş sayılmaz. Fakat ikinci kere tekbir alırsa imama uymuş sayılır.
Kıbleye niyet etmek şart değildir. Sadece kıbleye dönmek şart.. Demek ki, döndüm kıbleye diye niyete gerek yoktur, zaten namaz kıbleye yönelik kılınır.
Kendisine uyulan imamın kim olduğunu bilmek gerekmez. Ancak şahıs ismi belirtip, fakat niyet ettiği şahıs değilse namaz sahih olmaz. Çünkü bu durum kayda bağlanmış niyete girer. İmam; bana uyanlara imam oldum dese kendisine kadınlarda uyabilir.
Cenaze namazı kılan kimse Allah için namaza meyyit için duaya diye niyet eder. Cenaze namazı hakikatte duadan ibarettir zaten. Çünkü onda kıraat, rükû ve sücud yoktur. Cenaze namazın da erkek ya da kadın adına niyet tayininde hata varsa namaz sahih olmaz.
Hac için önceden niyet etmekte bir sakınca yoktur. Örneğin bir insan evinde Hacca niyet edipte yola çıktığında, niyet etmeksizin ihrama girerse bu Hac caizdir.
Bütün ibadetlerde bir işi Allah’a nisbet etmek şart değildir. Zaten namaz Allah için kılınır, Allah için oruç tutulur. O halde Senin rızan için oruç tutmaya demek gerek yoktur.
İbadetlerin dışında, mesela dünyalık işlerimiz içinde Allah için niyet edilirse o iş bir anda ibadete dönüşebilir. Ki Gavs-ı Sani; Bir insan sabahleyin işine giderken; Ya Rabbi senin vermiş olduğun rızkı kazanmak için işe gidiyorum dese o gün çalıştığı mesaisi ibadet olur diye buyurmuştur.
Velhasıl; niyet gerek hayatın maddi alanında gerekse manevi alanında tek kurtarıcı sermayemizdir.
Müminin niyeti kâfirin amelinden üstün olması hükmü gereği Müslüman olmak, iyi ile kötüğü ayırt edebilecek (temyiz) yaşta olmak ve niyet edilen şeye kalbin karar kılması niyetin şartlarındandır. Ayrıca herkesin abdest niyetini iyi bilmesi mecburidir. Şöyle ki niyet ettim abdest almaya veya niyet ediyorum farz namazı için abdest almaya denilebilir. Abdes alırken misvak kullanmak iyidir, şayet misvak yoksa misvak niyetine parmaklarla dişleri ovulursa misvaktan sayılır. Gusül alırken de; ‘niyet ettim gusl etmeye’ demelidir. Namaz için niyet ise; Niyet ettim Allahü Teala’nın üzerime farz ettiği namazı kılmaya denilip, şayet namaz cemaatla kılınacaksa ilaveten; ‘uydum imama’ cümlesini de zikretmek gerekir. Şayet kaza namazı kılınıyorsa niyetinde kaza namazı kılmakta olduğunu belirtmelidir. Unutmamamız gereken bir noktada tekbir aldıktan sonra yapılan niyetle namaz sahih olmayacağı hususudur.
Kalbin karar kılma noktasında niyet edilen dışında bir sözcük veya kelime yanlışlıkla çıkmış, ya da dil sürçmesinden dolayı söylenmişse bu durum müstesnadır. Örneğin bir kimse öğle namazı diyeceği yerde sehven ağzından ikindi diye telaffuz ederse öğlene niyet etmiş sayılır. Niyet ile tekbir arasına dünyevi yabancı bir meşgale olmayacak şekilde iftitah tekbiri ile bitişik niyet olmalıdır. Fakat arada abdest almak, nafile namaz veya mescide yürüme gibi durumlarda ara verilebilir. Mesela abdest bozulduğunda hemen abdesti tazeleyip namaza devam edilebilir.
Farz, bayram ve vitir namazına niyet ederken bugünkü cuma, bugünkü vitre diye namazın vaktini belirlemek lazımdır. Eğer bir kimse cemaata yetiştiğinde farza niyet eder, kılınan namazın teravih olduğu ortaya çıkarsa o kıldığı namaz nafile yerine geçer. Zaten yatsı namazından önce teravih namazı yoktur, kılınsa bile caiz değildir.
Bir kimse vakti çıkmamıştır inancı ile öğle namazını kılsa kılmış olduğu namaz kaza yerine sayılır veya o kimse öğle vakti içinde hem öğle hem de ikindi namazına niyet etse o kılınan namaz vakti, ancak vakti girmiş olan namaz için geçerli niyete dönüşür.
Cuma namazını vaktin farzı niyeti ile kılmak olmaz, asıl vakit öğlenindir çünkü.
Niyette rekâtların sayısını anmaya gerek yoktur.
Nafile namazlarda sadece namaza niyet yeterlidir. Hatta nafilelerde namaza niyet ettim kâfidir. Velev ki, sabah namazının sünneti olsun. Şu vaktin ilk sünneti veya son sünnetine niyet etmekte de sakınca yoktur, fakat teravih namazını (vaktin sünnetini) kılmaya niyet ettim demelidir.
İmamın imamlığa niyet etmesi ancak kadınlara imamlık durumunda şarttır. Cemaat halinde imama uydum demek şarttır, aksi takdirde namaz sahih olmaz. Aynı zamanda imama uyarken uyanın kıldığı namazı belirtmesi şarttır. İmama uyan kişi imam daha Allahu Ekber demeden imamdan önce tekbir getirirse imama uymuş sayılmaz. Fakat ikinci kere tekbir alırsa imama uymuş sayılır.
Kıbleye niyet etmek şart değildir. Sadece kıbleye dönmek şart.. Demek ki, döndüm kıbleye diye niyete gerek yoktur, zaten namaz kıbleye yönelik kılınır.
Kendisine uyulan imamın kim olduğunu bilmek gerekmez. Ancak şahıs ismi belirtip, fakat niyet ettiği şahıs değilse namaz sahih olmaz. Çünkü bu durum kayda bağlanmış niyete girer. İmam; bana uyanlara imam oldum dese kendisine kadınlarda uyabilir.
Cenaze namazı kılan kimse Allah için namaza meyyit için duaya diye niyet eder. Cenaze namazı hakikatte duadan ibarettir zaten. Çünkü onda kıraat, rükû ve sücud yoktur. Cenaze namazın da erkek ya da kadın adına niyet tayininde hata varsa namaz sahih olmaz.
Hac için önceden niyet etmekte bir sakınca yoktur. Örneğin bir insan evinde Hacca niyet edipte yola çıktığında, niyet etmeksizin ihrama girerse bu Hac caizdir.
Bütün ibadetlerde bir işi Allah’a nisbet etmek şart değildir. Zaten namaz Allah için kılınır, Allah için oruç tutulur. O halde Senin rızan için oruç tutmaya demek gerek yoktur.
İbadetlerin dışında, mesela dünyalık işlerimiz içinde Allah için niyet edilirse o iş bir anda ibadete dönüşebilir. Ki Gavs-ı Sani; Bir insan sabahleyin işine giderken; Ya Rabbi senin vermiş olduğun rızkı kazanmak için işe gidiyorum dese o gün çalıştığı mesaisi ibadet olur diye buyurmuştur.
Velhasıl; niyet gerek hayatın maddi alanında gerekse manevi alanında tek kurtarıcı sermayemizdir.