Mezhep Taklitçiliği ve Çoraplar Üzerine Mesh
Soru: Esselamu aleykum ve rahmetullahi ve berekâtuhu. Ey değerli şeyhlerim! Maliki mezhebinden olan bir kişi, zaruret durumunda bazı fer’î meselelerde İmam Şafii’nin, Ahmed b. Hanbel’in veya Ebu Hanife’nin görüşünü alabilir mi? Mesela zaruret anında çoraplar üzerine mesh yapabilir mi? Malumunuz oluğu üzere Malikiler çoraplar üzerine meshin caiz olmadığı görüşündedirler.
Cevap: Aleykum selam ve rahmetullahi ve berekatuhu. Ey değerli kardeşim! Öncelikle bilmeni isterim ki biz, insanların taklid etmelerini istemiyoruz. Çünkü taklid, bir ilim değildir. Taklidi sadece bilgisi olmayan kimseler yapar.
İmam İbn Abdulber (rh) “Mukallidin hiçbir bilgisi yoktur ve bu hususta ihtilaf edilmemiştir.” demiştir.
Allame İbn Kayyim (rh) ise “Taklidin ilim olmadığı hususunda ilim ehlinin ittifakı vardır” demiştir.
İmam Şevkânî (rh) der ki: “Dört mezhep imamının taklidin yasak ve sakıncalı olduğuna dair delillerini "Taklid Konusunda Faydalı Sözler" isimli makalemde belirttim. Bu konuyu fazla uzatmak istemiyorum. Taklidin yasaklanmasının icmayla olmasa bile ittifak ile olduğunu bilmelisin.”
İnsanları taklid hususunda teşvik etmediğimiz gibi ictihad etmeleri hususunda da zorlamayız. Çünkü biz, ittibaya davet ediyoruz. Taklid ile ittiba arasındaki fark şudur: İttiba etmek, alimin delilini bilerek ona tabi olmaktır. Taklid ise alimin delilinden habersiz bir şekilde sadece alimin görüşünü almaktır.
İmam İbn Abdulber (rh) dedi ki: “Tabi olma, söyleyen kimsenin sözünün üstün ve sağlıklı olduğunu bilerek almaktır. Taklid ise sözünün gelişini, manasını bilmeden onun sözlerini söylemendir.”
İmam İbn-i Huvezymendad el-Malikî (rh) dedi ki: “İslam’da tâbi olmaya müsaade edilmiş, taklid ise yasaklanmıştır.”
Sonuç olarak sorunuzda bahsettiğiniz kişiyi engelleyecek bir durum görmüyoruz. Çorap üzerine mesh yapılabileceği görüşünü zaruret halinde yada zaruret olmaksızın kabul etmesi caizdir. Çünkü deliller bunun caiz olduğunu gösteriyor.
Sevban (r) şöyle demiştir: "Rasulullah (s) bir seriyye (askerî birlik) göndermişti. Şiddetli bir soğuğa tutuldular. Rasulullah (s)'in yanına döndükleri zaman O’na soğuktan şikâyette bulundular. Rasulullah (s) de on¬lara sarıklarının ve ayakkabılarının üzerlerine mesh etmelerini emretti."
İmam İbn Esir “En-Nihaye fi Garibu’l Hadis” adlı eserinde dedi ki: “Hadiste geçen “el-Asaib” sarıklardır. Çünkü başa o sarılır. “Tesahîyn” ise ayağa giyilen mest, çorap ve benzerleridir.”
Muğire b. Şûbe’den rivayet edildiğine göre "Rasulullah (s) abdest aldı, çoraplarının ve ayakkabılarının üzerine mesnetti."
Ebu Musa el-Eşarî (r)’den rivayet edildiğine göre Rasulullah (s) abdest aldı. Daha sonra çoraplarına ve pabuçlarına mesh etti.
İmam Ebu Davud (rh) Süneninde şöyle demiştir: “Ali b. Ebi Talib, İbn Mesud, Bera b. Azib, Enes b. Malik, Ebu Umame, Sehl b. Said, Amr b. Haris, aynı şekilde Ömer b. Hattab ve İbn Abbas (rhum) çoraplar üzerine mesh etmişlerdir.”
İbn Seyyid en-Nas “Tirmizi Şerhinde” Abdullah b. Ömer ve Said b. Ebi Vakkas’ı da ilave etmiştir.
İkna şerhinde ise Ammar, Bilal ve İbni Ebi Evfa da ilave edilmiştir.
Şeyhulislam İbn Teymiyye (rh) der ki: “Bir kimse Ebu Hanife, Malik, Şafiî veya Ahmed b. Hanbel, Hanbeli mezhebinden olup diğer mezhebin görüşünü daha kuvvetli görüyorsa onu alsın. Böyle yapmakla güzel bir şey yapmış olur. Bu, dini yaralamaz, dine zarar vermez ve dini baltalamaz. Hiç şüphesiz adaleti de sarsmaz. Bilakis bu hakka daha uygun, Allah ve Rasulüne göre de sevimlidir.”
Tevhid ve Cihad Minberi
Şer’i Fetva Kurulu Üyesi
Şeyh Ebu Humâme Bekr b. Abdulaziz el-Eserî
Soru: Esselamu aleykum ve rahmetullahi ve berekâtuhu. Ey değerli şeyhlerim! Maliki mezhebinden olan bir kişi, zaruret durumunda bazı fer’î meselelerde İmam Şafii’nin, Ahmed b. Hanbel’in veya Ebu Hanife’nin görüşünü alabilir mi? Mesela zaruret anında çoraplar üzerine mesh yapabilir mi? Malumunuz oluğu üzere Malikiler çoraplar üzerine meshin caiz olmadığı görüşündedirler.
Cevap: Aleykum selam ve rahmetullahi ve berekatuhu. Ey değerli kardeşim! Öncelikle bilmeni isterim ki biz, insanların taklid etmelerini istemiyoruz. Çünkü taklid, bir ilim değildir. Taklidi sadece bilgisi olmayan kimseler yapar.
İmam İbn Abdulber (rh) “Mukallidin hiçbir bilgisi yoktur ve bu hususta ihtilaf edilmemiştir.” demiştir.
Allame İbn Kayyim (rh) ise “Taklidin ilim olmadığı hususunda ilim ehlinin ittifakı vardır” demiştir.
İmam Şevkânî (rh) der ki: “Dört mezhep imamının taklidin yasak ve sakıncalı olduğuna dair delillerini "Taklid Konusunda Faydalı Sözler" isimli makalemde belirttim. Bu konuyu fazla uzatmak istemiyorum. Taklidin yasaklanmasının icmayla olmasa bile ittifak ile olduğunu bilmelisin.”
İnsanları taklid hususunda teşvik etmediğimiz gibi ictihad etmeleri hususunda da zorlamayız. Çünkü biz, ittibaya davet ediyoruz. Taklid ile ittiba arasındaki fark şudur: İttiba etmek, alimin delilini bilerek ona tabi olmaktır. Taklid ise alimin delilinden habersiz bir şekilde sadece alimin görüşünü almaktır.
İmam İbn Abdulber (rh) dedi ki: “Tabi olma, söyleyen kimsenin sözünün üstün ve sağlıklı olduğunu bilerek almaktır. Taklid ise sözünün gelişini, manasını bilmeden onun sözlerini söylemendir.”
İmam İbn-i Huvezymendad el-Malikî (rh) dedi ki: “İslam’da tâbi olmaya müsaade edilmiş, taklid ise yasaklanmıştır.”
Sonuç olarak sorunuzda bahsettiğiniz kişiyi engelleyecek bir durum görmüyoruz. Çorap üzerine mesh yapılabileceği görüşünü zaruret halinde yada zaruret olmaksızın kabul etmesi caizdir. Çünkü deliller bunun caiz olduğunu gösteriyor.
Sevban (r) şöyle demiştir: "Rasulullah (s) bir seriyye (askerî birlik) göndermişti. Şiddetli bir soğuğa tutuldular. Rasulullah (s)'in yanına döndükleri zaman O’na soğuktan şikâyette bulundular. Rasulullah (s) de on¬lara sarıklarının ve ayakkabılarının üzerlerine mesh etmelerini emretti."
İmam İbn Esir “En-Nihaye fi Garibu’l Hadis” adlı eserinde dedi ki: “Hadiste geçen “el-Asaib” sarıklardır. Çünkü başa o sarılır. “Tesahîyn” ise ayağa giyilen mest, çorap ve benzerleridir.”
Muğire b. Şûbe’den rivayet edildiğine göre "Rasulullah (s) abdest aldı, çoraplarının ve ayakkabılarının üzerine mesnetti."
Ebu Musa el-Eşarî (r)’den rivayet edildiğine göre Rasulullah (s) abdest aldı. Daha sonra çoraplarına ve pabuçlarına mesh etti.
İmam Ebu Davud (rh) Süneninde şöyle demiştir: “Ali b. Ebi Talib, İbn Mesud, Bera b. Azib, Enes b. Malik, Ebu Umame, Sehl b. Said, Amr b. Haris, aynı şekilde Ömer b. Hattab ve İbn Abbas (rhum) çoraplar üzerine mesh etmişlerdir.”
İbn Seyyid en-Nas “Tirmizi Şerhinde” Abdullah b. Ömer ve Said b. Ebi Vakkas’ı da ilave etmiştir.
İkna şerhinde ise Ammar, Bilal ve İbni Ebi Evfa da ilave edilmiştir.
Şeyhulislam İbn Teymiyye (rh) der ki: “Bir kimse Ebu Hanife, Malik, Şafiî veya Ahmed b. Hanbel, Hanbeli mezhebinden olup diğer mezhebin görüşünü daha kuvvetli görüyorsa onu alsın. Böyle yapmakla güzel bir şey yapmış olur. Bu, dini yaralamaz, dine zarar vermez ve dini baltalamaz. Hiç şüphesiz adaleti de sarsmaz. Bilakis bu hakka daha uygun, Allah ve Rasulüne göre de sevimlidir.”
Tevhid ve Cihad Minberi
Şer’i Fetva Kurulu Üyesi
Şeyh Ebu Humâme Bekr b. Abdulaziz el-Eserî