MASLAHATLARIN SAĞLANMASI ZARARLARIN ENGELLENMESİ
[ Bölüm 1 ]
Maslahatların Sağlanması-Zararların Engellenmesi Hem Şeriatın Bütünlüğü İçin İllet Değildir. Hem de Bizzat Herhangi Bir Hüküm İçin İllet Değildir.
Bazı fıkıh usulü âlimleri diyorlar ki; “Hükmün konulmasındaki maksat; Rabbın zarar ve faydadan uzak/yüce olmasından dolayı kul bakımından ya bir maslahatı sağlamaktır, ya bir zararı gidermektir ya da her iki hususun toplamıdır.
Bazen o, kendisine meyletmesi ve nefsine hoş gelmesinden dolayı kula ait bir maksat olur. Onun için amel eden, o maksadın varlığı ile yokluğu arasında serbest bırakıldığında, varlığını yokluğuna tercih eder.
Hükmün konulmasındaki maksadın, sadece maslahatın sağlanması ve zararın giderilmesi olduğu bilinince o, ya dünyada olur ya da ahirette olur. O, yani hükmün konulmasındaki maksat, ya zaruri maksatlar cinsindendir ya da zaruri maksatlar cinsinden değildir.
Zaruri maksatlar cinsinden ise, ya asıl olur ya da asıl olmaz. Asıl ise, beş maksada aittir. Bu beş maksadı hiçbir millet ve Şeriat gözetmezlik edemez. Bunlar: 1- Dinin korunması, 2- Canın korunması, 3- Aklın korunması, 4- Neslin korunması, 5- Malın korunması. Bu maksatları korumak zaruriyettendir. Asıl değilse; zaruri maksatların kemale ulaşmasına aittir. Aklın korunmasındaki şu mübalağa gibidir; sarhoş yapmasa da sarhoşluk veren şeyden, -çoğuna sevk edici oluşundan dolayı- azıcık içmenin dahi haram kılınması.
Zaruri maksatlardan değilse; ya ihtiyaç duyduğu şeyler kabilindendir ya da ihtiyaç duyulan şeylerden değildir. Kendisine ihtiyaç duyulan hususlar cinsinden ise; ya asıl olur ya da olmaz. Asıl ise, o ilave ihtiyaçlara tâbi olan ikinci kısımdır. Zira o, kız çocuğunun evlendirilmesinde velinin yetkili kılınması gibidir. Asıl değilse, ikinci kısma ait ilave mecrasında deveran eder. Zira o, küçük kız çocuğunun evlendirilmesinde, denklik ve emsal mehir gözetilmesi gibidir.
Maksat, ekstra ihtiyaçlar cinsinden olmadığında ki bu üçüncü kısımdır. Bu ise, tahsinat/tezyinat, adetler ve muamelelerde en güzel olan menfaati gözetme alanına girer. Bu, kölelere şahitlik yetkisinin verilmemesi gibidir.”
Bunların özeti: Fıkıh usulü âlimlerinin bu kesimine göre; maslahatlar beş kısımdır:
SLM AHSYET / MASLAHATLARIN SALANMASI ZARARLARIN ENGELLENMES
[ Bölüm 1 ]
Maslahatların Sağlanması-Zararların Engellenmesi Hem Şeriatın Bütünlüğü İçin İllet Değildir. Hem de Bizzat Herhangi Bir Hüküm İçin İllet Değildir.
Bazı fıkıh usulü âlimleri diyorlar ki; “Hükmün konulmasındaki maksat; Rabbın zarar ve faydadan uzak/yüce olmasından dolayı kul bakımından ya bir maslahatı sağlamaktır, ya bir zararı gidermektir ya da her iki hususun toplamıdır.
Bazen o, kendisine meyletmesi ve nefsine hoş gelmesinden dolayı kula ait bir maksat olur. Onun için amel eden, o maksadın varlığı ile yokluğu arasında serbest bırakıldığında, varlığını yokluğuna tercih eder.
Hükmün konulmasındaki maksadın, sadece maslahatın sağlanması ve zararın giderilmesi olduğu bilinince o, ya dünyada olur ya da ahirette olur. O, yani hükmün konulmasındaki maksat, ya zaruri maksatlar cinsindendir ya da zaruri maksatlar cinsinden değildir.
Zaruri maksatlar cinsinden ise, ya asıl olur ya da asıl olmaz. Asıl ise, beş maksada aittir. Bu beş maksadı hiçbir millet ve Şeriat gözetmezlik edemez. Bunlar: 1- Dinin korunması, 2- Canın korunması, 3- Aklın korunması, 4- Neslin korunması, 5- Malın korunması. Bu maksatları korumak zaruriyettendir. Asıl değilse; zaruri maksatların kemale ulaşmasına aittir. Aklın korunmasındaki şu mübalağa gibidir; sarhoş yapmasa da sarhoşluk veren şeyden, -çoğuna sevk edici oluşundan dolayı- azıcık içmenin dahi haram kılınması.
Zaruri maksatlardan değilse; ya ihtiyaç duyduğu şeyler kabilindendir ya da ihtiyaç duyulan şeylerden değildir. Kendisine ihtiyaç duyulan hususlar cinsinden ise; ya asıl olur ya da olmaz. Asıl ise, o ilave ihtiyaçlara tâbi olan ikinci kısımdır. Zira o, kız çocuğunun evlendirilmesinde velinin yetkili kılınması gibidir. Asıl değilse, ikinci kısma ait ilave mecrasında deveran eder. Zira o, küçük kız çocuğunun evlendirilmesinde, denklik ve emsal mehir gözetilmesi gibidir.
Maksat, ekstra ihtiyaçlar cinsinden olmadığında ki bu üçüncü kısımdır. Bu ise, tahsinat/tezyinat, adetler ve muamelelerde en güzel olan menfaati gözetme alanına girer. Bu, kölelere şahitlik yetkisinin verilmemesi gibidir.”
Bunların özeti: Fıkıh usulü âlimlerinin bu kesimine göre; maslahatlar beş kısımdır:
SLM AHSYET / MASLAHATLARIN SALANMASI ZARARLARIN ENGELLENMES