Hayat kitabımız Kur’an’ kerim, ilk inen beş ayeti ile cahiliyetin,eğitimsizliğin zirve yaptığı bir topluluk için eğitim sürecini başlatmıştı. “Tüm eğitim çalışmalarının bir biçimlendirme, şekillendirme ve modelleme olduğunu söyleyerek söze başlasak yanlış olmaz sanırım.
Eğitimden maksat, belli kazanımları başkalarına transfer ameliyesidir”*
“1. Yaratan Rabbinin adıyla oku,
2. İnsanı yapışkan bir hücreden yaratan.
3. Oku! Rabbin sonsuz kerem sahibidir.
4. Kalemle yazmayı öğretendir.
5. İnsana bilmediklerini öğretendir.”(Alak. Suresi)..Bu sure ile başlatılan eğitim surecinde, eğitimin ne ve nasıllığını beyan etmiş, Okumaya ve yazmaya dikkat çekmiştir. Kur’an insanı eğitirken konuya erdemli bir insan için ne gerekiyorsa tüm yönleri kapsayıcı çözümler sunmuş ve ihtiyaca cevap vermiştir. “İKRA” ile başlayan insanı inşa etme eylemine bakıldığında,ya da diğer bir deyimle nüzul sırasına göre ayetler incelendiğinde,inen ayetlerin sırasıyla insanı şu eğitim sürecinden geçirdiği görülecektir:
1:Zihin Terbiyesi
2;Kalbin terbiyesi
3:hayatın(Amellerin)terbiyesi…
Her kalem tutan ve her okuyanın eğitimli biri olduğu düşünülemeyeceği için,ilk inen surelerde eğitimin birincil malzemesi olan bilginin kaynağına dikkat çekilmiştir.”Yaratan Rabb’ının adıyla Oku”.
Bilgi kaynağı:
Vahiy
Akıl
Duyu organları… Yanlış bilgi, bilgi değildir. Binlerce yanlış bilgi bir tek doğru bilgi etmeyecektir.İlmin tarifi yapılırken” Malum olanın olduğu hal üzere bilinmesidir” tanımı yapılmıştır.Materyalist ve diğer beşeri ideolojiler vahyi bilginin kaynağı olarak kabul etmemişlerdir. Okullarında, vahyin öğretilerine yer vermeyerek,bilginin kaynağı olarak aklı baz almış ve akıllarının almadığı noktaları inkara gitmişlerdir.Bu durum insana bir takım maatematik bilgiler vermiş olsa da Sonuçta insanı eğitememiştir…Zaten Vahye ters düşen öğretimin, insanı eğitmesi imkansızdır..Kur’an’ın ilk nazil olduğu topluluğa baktığımızda vahye tabi olan insanları nasıl eğittiğini ve bu eğitim sürecinden önce zalim olanların,adaletin timsali, hırsızların,dürüst, yalancıların doğru sözlü olduklarını görürüz. Öyle ki Kur’an’i eğitimin sonucunda bedevi bir topluluğun yer yüzünün yıldızları sayılabilecek tarihi şahsiyetler olarak geçmişte yerlerini aldıkları inkar edilemeyecek bir gerçektir.Sonuçta aynı Kur’an, onu uygulayan aynı peygamberin sünneti ve aynı metot hâlen elimizdedir.Bu eğitim süresinde takip edilen yol ise o çağın,bu çağın ve her çağın eğitim ihtiyacına cevap verecek şekildedir..Kaynaklarımızın hâlâ elimizde olmasına rağmen yaşadığımız bunca problemin tek nedeni Vahyin öğretisi doğrultusunda birey yetiştirememektir. Bizler nesillerimizin geleceği için. Ailelerimizin,toplumumuzun selameti için Vahyin insana sunduğu eğitime mutlaka ihtiyaçımızın olduğunu unutmamamız gerekmektedir.. Birkaç başlık halinde Kur’an’ı kerimin eğitim metodunu sıralayacak olursak;
1:tedricilik:
Kainatta ne varsa tedricen gelişmektedir.Ağaçlar,çiçekler vs.. İnsanın eğitimi için de bu sürece ihtiyaç vardır.
“ Kur'an'ı insanlara ağır ağır okuyasın diye bölümlere ayırdık ve ihtiyaçlar gerektikçe bölüm bölüm indirdik”(isra suresi:106)..İhtiyaca göre ayetler gelmiş.Ayetlerin uygulayıcısı yegane önderimiz Hz. Muhammed (sav) ise tedriciliği kişilere göre uygularken baş öğretmenliğin en güzel örnekliğini göstermiştir.Doğru ilaç,doğru zamanda ve doğru dozda verilmelidir. Tedricilik esasında da uygulanan budur.
2: Kıssa ile Eğitim!.
Örnek vermek güzel bir eğitim metodudur. Bundan daha güzel olan ise örnek olarak eğitmektir.Peygamberimiz(sav) eğitmek istediği noktaları önce yaşayarak öğretmiştir talebelerine..Hiç bir öğretmen,eğittiği öğrencilerine örnek olmak kadar güzel bir metot ile öğretim ve eğitim yapamaz .Erdemin ne olduğunu önce baş öğretmenleri olan Hz. Peygamberde gördü asrı saadetin talebeleri. ..Kur’an kerimde çeşitli örnekler vererek insanı eğitir.Aile kurma noktasında,ALLAH'ın koyduğu kuralları kabul etmeyip,kendi kafasından çıkardığı kuralı benimseyenlere Kâbil kıssası örnek gösterilirken,Habil muamelatta ALLAH'ın kanunlarına itaate örnek veilmiş,kısssası anlatılmıştır.. Halkı zulüm ile yönetip,iktidarı uğruna her türlü zalimliği yapan,iktidarda ALLAH'ın kanunlarına kabul etmeyenlere Fravun kıssa eilirken, zulmün karşısında mücadele Musa(as) şahsında modellendirilmiştir...Yine temelini takva ve ALLAH'a itaat ilkesi üzerine kurulan ailelere İmran ailesini örnek vermiştir ALLAH cc…İffetli gençlere hz. Yusuf’u,iffetli genç kızlara ise Hz.Meryem kıssa edilmiştir..Puta ve putçuluğa baş kaldırı için Hz. İbrahim’i(as) örnek verilirken,İsmail,ALLAH'a teslimiyetin sembolü olarak Kur'an talebelerine kıssa edilmiştir...Geçmiş kavimlerin kıssaları incelendiğinde de ,o kıssaların bizlere aktarımının örnek vererek bireyleri ve toplumu islah etmek olduğu görülecektir..
3:Soru cevap metodu:
Hem Kur’an da ve hem de sünnette bu metodun uygulandığını görüyoruz.
“Sana, hilâl şeklinde yeni doğan ayları sorarlar. De ki: Onlar, insanlar ve özellikle hac için vakit ölçüleridir. İyi davranış, asla evlere arkalarından gelip girmeniz değildir. Lâkin iyi davranış, korunan (ve ölçülü giden) kimsenin davranışıdır. Evlere kapılarından girin, ALLAH'tan korkun, umulur ki kurtuluşa erersiniz.” (Bakara 189). Bu ve benzeri ayetlerde soru cevap metodunun uygulamalı şeklini görmek mümkündür.
4:Tekrar metodu:
Kur’an’ı kerim de eğitimin bu şekline örnekler vardır.. Ayrıca hz. Muhammed(sav) bir şey anlattığı zaman önemine binaen üç kez tekrarlıyordu..Tekrarda, muhatabı bıktırmaya sebebiyet vermeyecek dozda olmasına dikkat etmek zorunludur..tüm işlerde ifrat ve tefrit kuralı dikkate alınmalı denge gözetilmelidir…
5: Temsil vererek eğitim metodu!.
“ALLAH bir sivrisineği ve (biyolojik açıdan) onun daha üstünde olan bir canlıyı örnek olarak göstermekten çekinmez.” (Bakara. 269)..
Bazı anlaşılması zor, soyut kavramlarda,meselelerde bu metot kullanılır..Soyut olanın aynı meselede somut bir durumla kıyası söz konusudur. Kast edilen asıldır. Temsil ise örneklendirme için verilir.
Sonuç itibarı ile,İnsanı yaratan ALLAH'tır ve insan en uygun ne ise, dünya ve ahiret mutluluğu için ne gerekliyse en iyi bilen O'dur. Hayatın her alanında olduğu gibi eğitim alanında da kurtuluş için vahyin öğretisinden başka yol yoktur.."Yaratan Rabb'ının adıyla" fizik,kimya,sosyal,siyasal vb. ilimler okunduğunda Dünya tekrar asrı saadete dönecektir....
İstifade Edilen Kaynaklar:
Kur'an'ı kerim
Şaban Piriş.
Din Eğitimnde Metodlar.Dr.Mustafa Öcal
Eğitimden maksat, belli kazanımları başkalarına transfer ameliyesidir”*
“1. Yaratan Rabbinin adıyla oku,
2. İnsanı yapışkan bir hücreden yaratan.
3. Oku! Rabbin sonsuz kerem sahibidir.
4. Kalemle yazmayı öğretendir.
5. İnsana bilmediklerini öğretendir.”(Alak. Suresi)..Bu sure ile başlatılan eğitim surecinde, eğitimin ne ve nasıllığını beyan etmiş, Okumaya ve yazmaya dikkat çekmiştir. Kur’an insanı eğitirken konuya erdemli bir insan için ne gerekiyorsa tüm yönleri kapsayıcı çözümler sunmuş ve ihtiyaca cevap vermiştir. “İKRA” ile başlayan insanı inşa etme eylemine bakıldığında,ya da diğer bir deyimle nüzul sırasına göre ayetler incelendiğinde,inen ayetlerin sırasıyla insanı şu eğitim sürecinden geçirdiği görülecektir:
1:Zihin Terbiyesi
2;Kalbin terbiyesi
3:hayatın(Amellerin)terbiyesi…
Her kalem tutan ve her okuyanın eğitimli biri olduğu düşünülemeyeceği için,ilk inen surelerde eğitimin birincil malzemesi olan bilginin kaynağına dikkat çekilmiştir.”Yaratan Rabb’ının adıyla Oku”.
Bilgi kaynağı:
Vahiy
Akıl
Duyu organları… Yanlış bilgi, bilgi değildir. Binlerce yanlış bilgi bir tek doğru bilgi etmeyecektir.İlmin tarifi yapılırken” Malum olanın olduğu hal üzere bilinmesidir” tanımı yapılmıştır.Materyalist ve diğer beşeri ideolojiler vahyi bilginin kaynağı olarak kabul etmemişlerdir. Okullarında, vahyin öğretilerine yer vermeyerek,bilginin kaynağı olarak aklı baz almış ve akıllarının almadığı noktaları inkara gitmişlerdir.Bu durum insana bir takım maatematik bilgiler vermiş olsa da Sonuçta insanı eğitememiştir…Zaten Vahye ters düşen öğretimin, insanı eğitmesi imkansızdır..Kur’an’ın ilk nazil olduğu topluluğa baktığımızda vahye tabi olan insanları nasıl eğittiğini ve bu eğitim sürecinden önce zalim olanların,adaletin timsali, hırsızların,dürüst, yalancıların doğru sözlü olduklarını görürüz. Öyle ki Kur’an’i eğitimin sonucunda bedevi bir topluluğun yer yüzünün yıldızları sayılabilecek tarihi şahsiyetler olarak geçmişte yerlerini aldıkları inkar edilemeyecek bir gerçektir.Sonuçta aynı Kur’an, onu uygulayan aynı peygamberin sünneti ve aynı metot hâlen elimizdedir.Bu eğitim süresinde takip edilen yol ise o çağın,bu çağın ve her çağın eğitim ihtiyacına cevap verecek şekildedir..Kaynaklarımızın hâlâ elimizde olmasına rağmen yaşadığımız bunca problemin tek nedeni Vahyin öğretisi doğrultusunda birey yetiştirememektir. Bizler nesillerimizin geleceği için. Ailelerimizin,toplumumuzun selameti için Vahyin insana sunduğu eğitime mutlaka ihtiyaçımızın olduğunu unutmamamız gerekmektedir.. Birkaç başlık halinde Kur’an’ı kerimin eğitim metodunu sıralayacak olursak;
1:tedricilik:
Kainatta ne varsa tedricen gelişmektedir.Ağaçlar,çiçekler vs.. İnsanın eğitimi için de bu sürece ihtiyaç vardır.
“ Kur'an'ı insanlara ağır ağır okuyasın diye bölümlere ayırdık ve ihtiyaçlar gerektikçe bölüm bölüm indirdik”(isra suresi:106)..İhtiyaca göre ayetler gelmiş.Ayetlerin uygulayıcısı yegane önderimiz Hz. Muhammed (sav) ise tedriciliği kişilere göre uygularken baş öğretmenliğin en güzel örnekliğini göstermiştir.Doğru ilaç,doğru zamanda ve doğru dozda verilmelidir. Tedricilik esasında da uygulanan budur.
2: Kıssa ile Eğitim!.
Örnek vermek güzel bir eğitim metodudur. Bundan daha güzel olan ise örnek olarak eğitmektir.Peygamberimiz(sav) eğitmek istediği noktaları önce yaşayarak öğretmiştir talebelerine..Hiç bir öğretmen,eğittiği öğrencilerine örnek olmak kadar güzel bir metot ile öğretim ve eğitim yapamaz .Erdemin ne olduğunu önce baş öğretmenleri olan Hz. Peygamberde gördü asrı saadetin talebeleri. ..Kur’an kerimde çeşitli örnekler vererek insanı eğitir.Aile kurma noktasında,ALLAH'ın koyduğu kuralları kabul etmeyip,kendi kafasından çıkardığı kuralı benimseyenlere Kâbil kıssası örnek gösterilirken,Habil muamelatta ALLAH'ın kanunlarına itaate örnek veilmiş,kısssası anlatılmıştır.. Halkı zulüm ile yönetip,iktidarı uğruna her türlü zalimliği yapan,iktidarda ALLAH'ın kanunlarına kabul etmeyenlere Fravun kıssa eilirken, zulmün karşısında mücadele Musa(as) şahsında modellendirilmiştir...Yine temelini takva ve ALLAH'a itaat ilkesi üzerine kurulan ailelere İmran ailesini örnek vermiştir ALLAH cc…İffetli gençlere hz. Yusuf’u,iffetli genç kızlara ise Hz.Meryem kıssa edilmiştir..Puta ve putçuluğa baş kaldırı için Hz. İbrahim’i(as) örnek verilirken,İsmail,ALLAH'a teslimiyetin sembolü olarak Kur'an talebelerine kıssa edilmiştir...Geçmiş kavimlerin kıssaları incelendiğinde de ,o kıssaların bizlere aktarımının örnek vererek bireyleri ve toplumu islah etmek olduğu görülecektir..
3:Soru cevap metodu:
Hem Kur’an da ve hem de sünnette bu metodun uygulandığını görüyoruz.
“Sana, hilâl şeklinde yeni doğan ayları sorarlar. De ki: Onlar, insanlar ve özellikle hac için vakit ölçüleridir. İyi davranış, asla evlere arkalarından gelip girmeniz değildir. Lâkin iyi davranış, korunan (ve ölçülü giden) kimsenin davranışıdır. Evlere kapılarından girin, ALLAH'tan korkun, umulur ki kurtuluşa erersiniz.” (Bakara 189). Bu ve benzeri ayetlerde soru cevap metodunun uygulamalı şeklini görmek mümkündür.
4:Tekrar metodu:
Kur’an’ı kerim de eğitimin bu şekline örnekler vardır.. Ayrıca hz. Muhammed(sav) bir şey anlattığı zaman önemine binaen üç kez tekrarlıyordu..Tekrarda, muhatabı bıktırmaya sebebiyet vermeyecek dozda olmasına dikkat etmek zorunludur..tüm işlerde ifrat ve tefrit kuralı dikkate alınmalı denge gözetilmelidir…
5: Temsil vererek eğitim metodu!.
“ALLAH bir sivrisineği ve (biyolojik açıdan) onun daha üstünde olan bir canlıyı örnek olarak göstermekten çekinmez.” (Bakara. 269)..
Bazı anlaşılması zor, soyut kavramlarda,meselelerde bu metot kullanılır..Soyut olanın aynı meselede somut bir durumla kıyası söz konusudur. Kast edilen asıldır. Temsil ise örneklendirme için verilir.
Sonuç itibarı ile,İnsanı yaratan ALLAH'tır ve insan en uygun ne ise, dünya ve ahiret mutluluğu için ne gerekliyse en iyi bilen O'dur. Hayatın her alanında olduğu gibi eğitim alanında da kurtuluş için vahyin öğretisinden başka yol yoktur.."Yaratan Rabb'ının adıyla" fizik,kimya,sosyal,siyasal vb. ilimler okunduğunda Dünya tekrar asrı saadete dönecektir....
İstifade Edilen Kaynaklar:
Kur'an'ı kerim
Şaban Piriş.
Din Eğitimnde Metodlar.Dr.Mustafa Öcal