Salam aleykum va rahmatullahi va barakatuhu. Hörmetli müselmanlar!
Mahmud Kaşğari, “Divanu luğat-it-türk”, 4 cildde, Tercüme ve neşre hazırlayan Ramiz Esger, Bakı- “Ozan” -2006, seh 357-de “türk” sözünün tercümesinde deyir:
“Türk: eleyhissalam Nuhun oğlunun adıdır. Bu ad Nuh oğlu türkün övladlarına tanrının verdiyi addır. Ulu Tanrının bir ayesinde
هل اتى على الانسان حين من الدهر
“insan” sözü “adem” menasında işlendiyi üçün burada yalnız tek bir adam bildirir.
لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم
ثمﱠ رددناه اسفل سافلين
ayesindeki insan sözü çoxluğu, yığını bildiren bir isimdir. Çünki tekden bir şey çıxarmaq olmaz, burada da eledir. “Türk” sözü Nuhun oğlunun adı kimi işlendikde tek bir adamı bildirir, övladlarının adı olanda “beşer” sözü kimi çoxluq ve cem bildirir. Bu söz tek ve cem yerinde işlenir. Nece ki, Rum sözü eleyhissalam İshaqın oğlu İysu, İysunun oğlu Rumun adıdır. Onun övladları da bu adla anılmışlar. Türk sözü de beledir.
Biz “ad olaraq Türkün adını ulu Tanrı özü vermişdir” dedik. Çünki bize ehli mübarekden Şeyx ve İmam el-Hüseyn ibn Xelef el-Keşğari (Tarixi melumatlara göre bu mübarək zat Mahmud Kaşğarinin müellimi olmuşdur) dedi, ona da ibn ebi-d-Dünya adı ile tanınan eş-Şeyx Əbu Bəkr əl-Mufid əl-Cərcaninin “əl-Müellef fi axir ez-zeman” [“Axır zamana dair”] adlı kitabından peyğəmbərə (s.ə.s) istinadən bir hədis rəvayət etmişdir. Həmin hədis belədir: “Ulu Tanrı “mənim bir ordum vardır, ona türk adı vermişəm. Bir millətə acığım tutsa, türkləri onun üzərinə müsəllət edərəm” deyir.” Bu, türklərin bütün insanlara nəzərən üstünlüyüdür. Çünki adı onlara Tanrı özü vermişdir, onları yer üzünün ən yüksək yerində, havası ən təmiz ölkələrdə yerləşdirmiş və onlara “öz ordum” demişdir. Bununla bərabər türklərdə gözəllik, zəriflik, incəlik, ədəb, hörmət, böyüklərə ehtiram, sözündə bütövlük, təvazökarlıq, igidlik və mərdlik kimi hər biri saysız hesabsız, tərifə layiq olan ərdəmləri zikr etməyə ehtiyac yoxdur.
Hörmətli müsəlmanlar! Bu barədə və burada zikr olunan hədis barədə nə bilirsiz və bu yazıya olan münasibətinizi bilmək istərdim. Eyni zamanda Kaşğari adlı alimi tanıyıb tanımamağınızı da burada müzakirə edə bilərik. Salam aleykum va rahmatullahi va barakatuhu.
Mahmud Kaşğari, “Divanu luğat-it-türk”, 4 cildde, Tercüme ve neşre hazırlayan Ramiz Esger, Bakı- “Ozan” -2006, seh 357-de “türk” sözünün tercümesinde deyir:
“Türk: eleyhissalam Nuhun oğlunun adıdır. Bu ad Nuh oğlu türkün övladlarına tanrının verdiyi addır. Ulu Tanrının bir ayesinde
هل اتى على الانسان حين من الدهر
“insan” sözü “adem” menasında işlendiyi üçün burada yalnız tek bir adam bildirir.
لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم
ثمﱠ رددناه اسفل سافلين
ayesindeki insan sözü çoxluğu, yığını bildiren bir isimdir. Çünki tekden bir şey çıxarmaq olmaz, burada da eledir. “Türk” sözü Nuhun oğlunun adı kimi işlendikde tek bir adamı bildirir, övladlarının adı olanda “beşer” sözü kimi çoxluq ve cem bildirir. Bu söz tek ve cem yerinde işlenir. Nece ki, Rum sözü eleyhissalam İshaqın oğlu İysu, İysunun oğlu Rumun adıdır. Onun övladları da bu adla anılmışlar. Türk sözü de beledir.
Biz “ad olaraq Türkün adını ulu Tanrı özü vermişdir” dedik. Çünki bize ehli mübarekden Şeyx ve İmam el-Hüseyn ibn Xelef el-Keşğari (Tarixi melumatlara göre bu mübarək zat Mahmud Kaşğarinin müellimi olmuşdur) dedi, ona da ibn ebi-d-Dünya adı ile tanınan eş-Şeyx Əbu Bəkr əl-Mufid əl-Cərcaninin “əl-Müellef fi axir ez-zeman” [“Axır zamana dair”] adlı kitabından peyğəmbərə (s.ə.s) istinadən bir hədis rəvayət etmişdir. Həmin hədis belədir: “Ulu Tanrı “mənim bir ordum vardır, ona türk adı vermişəm. Bir millətə acığım tutsa, türkləri onun üzərinə müsəllət edərəm” deyir.” Bu, türklərin bütün insanlara nəzərən üstünlüyüdür. Çünki adı onlara Tanrı özü vermişdir, onları yer üzünün ən yüksək yerində, havası ən təmiz ölkələrdə yerləşdirmiş və onlara “öz ordum” demişdir. Bununla bərabər türklərdə gözəllik, zəriflik, incəlik, ədəb, hörmət, böyüklərə ehtiram, sözündə bütövlük, təvazökarlıq, igidlik və mərdlik kimi hər biri saysız hesabsız, tərifə layiq olan ərdəmləri zikr etməyə ehtiyac yoxdur.
Hörmətli müsəlmanlar! Bu barədə və burada zikr olunan hədis barədə nə bilirsiz və bu yazıya olan münasibətinizi bilmək istərdim. Eyni zamanda Kaşğari adlı alimi tanıyıb tanımamağınızı da burada müzakirə edə bilərik. Salam aleykum va rahmatullahi va barakatuhu.