İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor:
"Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) (bir bayram namazında kadınlar tarafına geçerek):
"Ey kadınlar cemaati! (ALLAH yolunda) sadakada bulunun istiğfarı çok yapın. Zira ben siz kadınların cehennemde çoğunluğu teşkil ettiğini gördüm" buyurdular. Dinleyenlerden cesaretli bir kadın:
"Niye cehennemliklerin çoğunu kadınlar teşkil ediyor neyimiz var?" diye sordu.
Aleyhissalâtu vesselâm:
"Ağzınızdan kötü söz çıkıyor ve kocalarınıza karşı nankörlük ediyorsunuz. Aklı ve dini eksik olanlar arasında akıl sahibi erkeklere galebe çalan sizden başkasını görmedim!" dedi. O kadın tekrar:
"Ey ALLAH'ın Resulü! Aklı ve dini eksik ne demek?" diye sorunca Aleyhissalâtu vesselâm açıkladı:
"Aklı noksan tabiri iki kadının şahitliğinin bir erkeğin şahitliğine denk olmasını ifade eder. Dinlerinin eksik olması tabiri de onların (hayız dönemlerinde) günlerce namaz kılmamalarını Ramazan ayında oruç tutmamalarını ifade eder." [Buhârî Hayz 6 Zekat 44 İman 21 Küsûf 9 Nikah 88; Müslim Küsûf 17 (907) İman 132 (79); Nesâî Küsuf 17 (3 147); Muvatta Küsuf 2 (1 187).>
AÇIKLAMA:
1- Resûl-i Ekrem (aleyhissalâtu vesselâm) bu hadislerinde kadınları manen en ziyade ziyana atan fıtrî zaaflarına dikkat çekmektedir. En ziyade diyoruz çünkü cehennemdeki çokluklarının sebebi bu zaafa bağlanmaktadır. O zaaf da: Kötü sözü çabukça çokça sarfetmeleri kocalarına karşı nankörlükleri erkeklerin aklını çelici olmaları. Erkekleri günaha attıkları için sebep olmadan dolayı kendilerine mesuliyet gelmektedir.
2- Hadis ilk nazarda kadınlara karşı her zaman her yerde görülen hafife alıyor bir tavır taşıyor gibi gelebilir. Fakat aslında bunu söylemek hadisteki inceliği kavramamak olur. Resulullah kadınlarda tabii olarak mevcut fakat farkında olamadıkları zaaflarını göstererek şuurlu olarak o zaaflarının üzerine gidilmediği takdirde hasıl edecekleri zararın büyüklüğüne dikkat çekmiştir. Şöyle ki: Kadınlar annelik gibi şefkat ve hissilik gerektiren bir vazife üzere yaratıldıkları için birkısım hissiliklerde erkeklere nazaran daha üstündürler. Bu hissi güçlülüğün beraberinde getirdiği yan zaaflar var. Bu zaaflar hususunda şuurlu olunmaz irade ile yönlendirilmez ve tabii hallerine bırakılırsa sahibini zarara atıcı menfi tezahürleri olacaktır. Resulullah cehennemdeki sayı çokluğunun bu fıtrî zaaftan ileri geldiğini belirtmiştir.
Sözünü ettiğimiz fıtrî zaaf ayet-i kerime ile gündeme getirilmiştir: Onların şehadeti birçok meselede erkeğin şehadetinin yarısına denktir: "...Erkeklerden iki şahid yapın. Eğer iki erkek bulunmazsa o halde razı (ve doğruluğuna emin) olacağınız şahidlerden bir erkekle iki kadın (yeter. Bu suretle) kadınlardan biri unutursa öbürünün hatırlatması (kolay olur)..." (Bakara 282). Alimler ayette geçen "biri unutursa diğerinin hatırlatması" ibaresinin kadınların hadiseyi zabt yönüyle zayıf olduklarına delil olduğunu Cenab-ı Hakk'ın bu ibare ile onların zaafına dikkat çektiğini söylerler. Mülk suresinde her şeyin gerçeğini yaratanın bileceği belirtilir: اََ يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ "Yaratan mı bilmeyecek?" (Mülk 14).
Kadınların aklen nakıs olduklarını söylemek; onları levmetmek kınamak veya onlara herhangi bir hakaret manası taşımaz. Çünkü bu yaratılıştan gelen bir hususiyettir. Bunun zikri o zaafın getireceği fitneye karşı uyarma tedbirli olmaya çağırma gayesini güder. Nitekim abdest sırasında hususi dikkat sarfedilmediği takdirde kuru kalma tehlikesine maruz olan ökçeler için Aleyhissalâtu vesselam "Ateşte yanacak o ökçelere yazık!" demiştir. Aslında sadece ökçeler değil diğer abdest uzuvlarına da "ateşten yazık!" var. İyi yıkanmazlarsa. Bu "iyi yıkanma" riskinin acı neticesi iyi yıkanmama tehlikesine en ziyade maruz olan ökçeler zikredilerek gündeme getirilmiş dikkatlere arzedilmiştir.
Kadınlar kendilerini çokça ateşe atan zaaflarından bîhaber olduklarını "Niye cehennemliklerin çoğunu kadınlar teşkil ediyor?" şeklindeki sorularıyla ortaya koymuş olmaktadır.
Dikkat çekeceğimiz bir incelik hadiste kadınların aklen nakıs olmaları sebebiyle ateşle tehdit edilmemiş olmalarıdır. Ateş tehdidi "kötü sözü çok yapmaları" "kocalarına karşı küfranları" "erkeklerin aklını çelici olmaları" sebebiyle yapılmıştır.
Aynı şey dinî noksanlık için de söylenebilir. Bu da fıtrî bir durumun neticesidir. Hayız halinde ALLAH'ın yasaklaması ile namaz kılmazlar oruç tutmazlar dolayısıyla bu hal dahi onlar hakkında bir levm bir ayıplama tahkir ifade etmez. Kâmil ve nakıs olma işi nisbî bir durumdur. Ekmele nisbeten "kâmil" de noksan sayılır. Öyleyse hayız halinde namaz kılmayan kadın kılana nisbetle dinen nakıstır. Burada şöyle bir soru akla gelir: Nasıl ki hasta kimse sağlıklı iken kıldığı nafilelerin sevabını hastalık sebebiyle kılamasa da aynen aldığı gibi hayızlı kadın da ALLAH'ın emriyle hayız müddetince kılmadığı namazın sevabını kılmış gibi alabilir mi?
Nevevî bu soruya: "Zahire göre alamaz" diye cevap verir ve şöyle devam eder: "Hayızlı ile hasta arasında şu fark var; hasta kimse sağlıklı iken nafilelerini devam etmek niyetiyle yapmakta idi hayızlı böyle değildir."
(Prof. Dr. İbrahim Canan Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi.)
"Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) (bir bayram namazında kadınlar tarafına geçerek):
"Ey kadınlar cemaati! (ALLAH yolunda) sadakada bulunun istiğfarı çok yapın. Zira ben siz kadınların cehennemde çoğunluğu teşkil ettiğini gördüm" buyurdular. Dinleyenlerden cesaretli bir kadın:
"Niye cehennemliklerin çoğunu kadınlar teşkil ediyor neyimiz var?" diye sordu.
Aleyhissalâtu vesselâm:
"Ağzınızdan kötü söz çıkıyor ve kocalarınıza karşı nankörlük ediyorsunuz. Aklı ve dini eksik olanlar arasında akıl sahibi erkeklere galebe çalan sizden başkasını görmedim!" dedi. O kadın tekrar:
"Ey ALLAH'ın Resulü! Aklı ve dini eksik ne demek?" diye sorunca Aleyhissalâtu vesselâm açıkladı:
"Aklı noksan tabiri iki kadının şahitliğinin bir erkeğin şahitliğine denk olmasını ifade eder. Dinlerinin eksik olması tabiri de onların (hayız dönemlerinde) günlerce namaz kılmamalarını Ramazan ayında oruç tutmamalarını ifade eder." [Buhârî Hayz 6 Zekat 44 İman 21 Küsûf 9 Nikah 88; Müslim Küsûf 17 (907) İman 132 (79); Nesâî Küsuf 17 (3 147); Muvatta Küsuf 2 (1 187).>
AÇIKLAMA:
1- Resûl-i Ekrem (aleyhissalâtu vesselâm) bu hadislerinde kadınları manen en ziyade ziyana atan fıtrî zaaflarına dikkat çekmektedir. En ziyade diyoruz çünkü cehennemdeki çokluklarının sebebi bu zaafa bağlanmaktadır. O zaaf da: Kötü sözü çabukça çokça sarfetmeleri kocalarına karşı nankörlükleri erkeklerin aklını çelici olmaları. Erkekleri günaha attıkları için sebep olmadan dolayı kendilerine mesuliyet gelmektedir.
2- Hadis ilk nazarda kadınlara karşı her zaman her yerde görülen hafife alıyor bir tavır taşıyor gibi gelebilir. Fakat aslında bunu söylemek hadisteki inceliği kavramamak olur. Resulullah kadınlarda tabii olarak mevcut fakat farkında olamadıkları zaaflarını göstererek şuurlu olarak o zaaflarının üzerine gidilmediği takdirde hasıl edecekleri zararın büyüklüğüne dikkat çekmiştir. Şöyle ki: Kadınlar annelik gibi şefkat ve hissilik gerektiren bir vazife üzere yaratıldıkları için birkısım hissiliklerde erkeklere nazaran daha üstündürler. Bu hissi güçlülüğün beraberinde getirdiği yan zaaflar var. Bu zaaflar hususunda şuurlu olunmaz irade ile yönlendirilmez ve tabii hallerine bırakılırsa sahibini zarara atıcı menfi tezahürleri olacaktır. Resulullah cehennemdeki sayı çokluğunun bu fıtrî zaaftan ileri geldiğini belirtmiştir.
Sözünü ettiğimiz fıtrî zaaf ayet-i kerime ile gündeme getirilmiştir: Onların şehadeti birçok meselede erkeğin şehadetinin yarısına denktir: "...Erkeklerden iki şahid yapın. Eğer iki erkek bulunmazsa o halde razı (ve doğruluğuna emin) olacağınız şahidlerden bir erkekle iki kadın (yeter. Bu suretle) kadınlardan biri unutursa öbürünün hatırlatması (kolay olur)..." (Bakara 282). Alimler ayette geçen "biri unutursa diğerinin hatırlatması" ibaresinin kadınların hadiseyi zabt yönüyle zayıf olduklarına delil olduğunu Cenab-ı Hakk'ın bu ibare ile onların zaafına dikkat çektiğini söylerler. Mülk suresinde her şeyin gerçeğini yaratanın bileceği belirtilir: اََ يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ "Yaratan mı bilmeyecek?" (Mülk 14).
Kadınların aklen nakıs olduklarını söylemek; onları levmetmek kınamak veya onlara herhangi bir hakaret manası taşımaz. Çünkü bu yaratılıştan gelen bir hususiyettir. Bunun zikri o zaafın getireceği fitneye karşı uyarma tedbirli olmaya çağırma gayesini güder. Nitekim abdest sırasında hususi dikkat sarfedilmediği takdirde kuru kalma tehlikesine maruz olan ökçeler için Aleyhissalâtu vesselam "Ateşte yanacak o ökçelere yazık!" demiştir. Aslında sadece ökçeler değil diğer abdest uzuvlarına da "ateşten yazık!" var. İyi yıkanmazlarsa. Bu "iyi yıkanma" riskinin acı neticesi iyi yıkanmama tehlikesine en ziyade maruz olan ökçeler zikredilerek gündeme getirilmiş dikkatlere arzedilmiştir.
Kadınlar kendilerini çokça ateşe atan zaaflarından bîhaber olduklarını "Niye cehennemliklerin çoğunu kadınlar teşkil ediyor?" şeklindeki sorularıyla ortaya koymuş olmaktadır.
Dikkat çekeceğimiz bir incelik hadiste kadınların aklen nakıs olmaları sebebiyle ateşle tehdit edilmemiş olmalarıdır. Ateş tehdidi "kötü sözü çok yapmaları" "kocalarına karşı küfranları" "erkeklerin aklını çelici olmaları" sebebiyle yapılmıştır.
Aynı şey dinî noksanlık için de söylenebilir. Bu da fıtrî bir durumun neticesidir. Hayız halinde ALLAH'ın yasaklaması ile namaz kılmazlar oruç tutmazlar dolayısıyla bu hal dahi onlar hakkında bir levm bir ayıplama tahkir ifade etmez. Kâmil ve nakıs olma işi nisbî bir durumdur. Ekmele nisbeten "kâmil" de noksan sayılır. Öyleyse hayız halinde namaz kılmayan kadın kılana nisbetle dinen nakıstır. Burada şöyle bir soru akla gelir: Nasıl ki hasta kimse sağlıklı iken kıldığı nafilelerin sevabını hastalık sebebiyle kılamasa da aynen aldığı gibi hayızlı kadın da ALLAH'ın emriyle hayız müddetince kılmadığı namazın sevabını kılmış gibi alabilir mi?
Nevevî bu soruya: "Zahire göre alamaz" diye cevap verir ve şöyle devam eder: "Hayızlı ile hasta arasında şu fark var; hasta kimse sağlıklı iken nafilelerini devam etmek niyetiyle yapmakta idi hayızlı böyle değildir."
(Prof. Dr. İbrahim Canan Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi.)
