İSLÂM'DA YÖNETİM NİZAMI
Halife’nin Başkanlık Süresi
Halife’nin başkanlık süresi için belirlenmiş bir müddet yoktur. Şeriatı korumaya, şeriat hükümlerini uygulamaya, devlet işlerini yönetmeye, Halifeliğin sorumluluklarını ifa etmeye devam ettiği sürece Halife kalmaya devam eder. Çünkü hadislerde yer alan "bey’at" nassı mutlak olarak gelmiş ve belirli bir süre kaydı taşımamıştır. Enes b. Malik'in Rasulullah (s.a.v.)'den rivayet ettiği şu hadis te böyledir: "Başı kuru üzüm tanesi gibi Habeşli bir köle tarafından yönetilseniz dahi dinleyip itaat ediniz.” [1]
Müslim’in, Ümmü'l Husayn yoluyla rivayet ettiği bir başka hadiste ise: "Allah'ın Kitabına göre sizi yönettiği sürece" [2] denilmektedir. Aynı şekilde Raşit Halifelerden her birisine de mutlak şekilde bey’at edilmiştir. Hadislerde varid olan bey’at da budur. Halifelik süreleri sınırlı değildi. Onlardan her birisi kendilerine bey’at edildiği zamanda vefat ettikleri zamana kadar Halifelik görevini üstlenmişlerdir. Halifeliğin belirli bir süresinin olmadığı, aksine mutlak olduğu sahabenin icmaları ile de belirlenmiş bir husustur. Bir kimseye Halife olarak bey’at edildi mi ölünceye kadar o kimsenin Halifeliği devam eder.
Ancak Halife’nin kendiliğinden azledilmiş olmasını gerektirecek yahut da azlini gerektirecek herhangi bir durum ortaya çıkacak olursa Halifelik süresi sona erer ve azledilir. Fakat bu uygulama o kişinin Halifelik süresinin sınırlandığı anlamına gelmez. Halifelikten azletme olayı, Halife olabilme şartlarının ortadan kalkmasını gerektiren bir olayın ortaya çıkmasıdır. Zira şer’î nass ve sahabenin icması ile sabit olan bey’at sözleşmesi, Halifelik süresinin sınırlandırılmamasını gerektirmektedir. Ancak Halifelik süresi kendisine yapılan bey’atın gereklerini yerine getirmekle sınırlıdır. Yani Kitap ve sünnet gereğince amel etmek ve hükümlerini uygulamakla sınırlıdır. Şeriatı korumayacak ya da uygulamayacak olursa azledilmesi gerekir.
[1] Buhari, 6609; İbni Mace, 2851
[2] Müslim, 2287
Halife’nin Başkanlık Süresi
Halife’nin başkanlık süresi için belirlenmiş bir müddet yoktur. Şeriatı korumaya, şeriat hükümlerini uygulamaya, devlet işlerini yönetmeye, Halifeliğin sorumluluklarını ifa etmeye devam ettiği sürece Halife kalmaya devam eder. Çünkü hadislerde yer alan "bey’at" nassı mutlak olarak gelmiş ve belirli bir süre kaydı taşımamıştır. Enes b. Malik'in Rasulullah (s.a.v.)'den rivayet ettiği şu hadis te böyledir: "Başı kuru üzüm tanesi gibi Habeşli bir köle tarafından yönetilseniz dahi dinleyip itaat ediniz.” [1]
Müslim’in, Ümmü'l Husayn yoluyla rivayet ettiği bir başka hadiste ise: "Allah'ın Kitabına göre sizi yönettiği sürece" [2] denilmektedir. Aynı şekilde Raşit Halifelerden her birisine de mutlak şekilde bey’at edilmiştir. Hadislerde varid olan bey’at da budur. Halifelik süreleri sınırlı değildi. Onlardan her birisi kendilerine bey’at edildiği zamanda vefat ettikleri zamana kadar Halifelik görevini üstlenmişlerdir. Halifeliğin belirli bir süresinin olmadığı, aksine mutlak olduğu sahabenin icmaları ile de belirlenmiş bir husustur. Bir kimseye Halife olarak bey’at edildi mi ölünceye kadar o kimsenin Halifeliği devam eder.
Ancak Halife’nin kendiliğinden azledilmiş olmasını gerektirecek yahut da azlini gerektirecek herhangi bir durum ortaya çıkacak olursa Halifelik süresi sona erer ve azledilir. Fakat bu uygulama o kişinin Halifelik süresinin sınırlandığı anlamına gelmez. Halifelikten azletme olayı, Halife olabilme şartlarının ortadan kalkmasını gerektiren bir olayın ortaya çıkmasıdır. Zira şer’î nass ve sahabenin icması ile sabit olan bey’at sözleşmesi, Halifelik süresinin sınırlandırılmamasını gerektirmektedir. Ancak Halifelik süresi kendisine yapılan bey’atın gereklerini yerine getirmekle sınırlıdır. Yani Kitap ve sünnet gereğince amel etmek ve hükümlerini uygulamakla sınırlıdır. Şeriatı korumayacak ya da uygulamayacak olursa azledilmesi gerekir.
[1] Buhari, 6609; İbni Mace, 2851
[2] Müslim, 2287