Soru:
“İlim maluma tabidir” ne demektir?
Cevap:
İlim bilgidir. Malum ise bilinen. Bilinen ne ise bilgi ona denir. Her zaman geçerli kural şudur: “İlim maluma tabidir.” Yani sizin adınız ne ise bilgi odur. Ben senin adını biliyorum dediğim zaman sana verilen ismi biliyorum demektir. Sizin adınızı ben Ahmet bilsem, adınız Ahmet değilse buna bilgi denmez. Bilgi gerçeği ortaya çıkaran şeydir. Gerçeğe aykırı olan malumata bilgi denmez. Dolayısıyla gerçeğe aykırı her şey ya yalandır, ya safsatadır veya saçmadır. Yalan, saçma ve safsataya bilgi denemez.
Allah’ın bilgisi gerçeğin bilgisidir. Gerçek ise zatında ne ise onun bilgisidir. Elbette bu bilgi gerçek ne ise onun bilgisidir. Bunun için Allah’ın bilgisi değişmez. Değişen bilgiye gerçek bilgi denemez.
Bir kısım yorumcuların “Allahın ilmi ezelidir. Evvelden de izah edildiği gibi ezeli olanın sebebi olmaz. Hâlbuki ilim maluma tabidir denildiğinde; ilim, malumdan (bilinenden) etkilenen durumunda olmakta ve malum ilmi etkileyen konumda bulunuyor, dolayısıyla etkileyen malum, etkilenen ilme sebep teşkil ediyor. Zira etkileyen etkilenene sebep konumundadır. Hâlbuki akli delille sabit ki ezeli olanın sebebi olmaz. O halde Allahın ilmine ezeli diyenlerin: "İlim maluma tabidir" lafları yanlış olmaktadır. Allahın ezeli ilmi asla başka bir şeye tabi değildir. Böyle olunca da cebr olduğu aşikârdır. Etkilenmek demek etkileyen olduğu varsayılan ( düşünülen) şeyin etkilenene sebep teşkil ettiğini kabullenmek demektir” ifadeleri eksik bilgi, demagoji ve zihin bulanıklığının eseridir. Allah’ın ezelî olan ilminin malum olan ve sonradan yaratılan varlıktan etkilenerek şekillendiği yanlışından yola çıkarak söylenmiştir ve Allah’ın ilmini kendi beşerî ilmine kıyas etmek yanlışından kaynaklanmaktadır.
İnsanın bilgisi ile Allah’ın bilgisini kıyaslamak doğru değildir. İnsanın bilgisi eşyadan ve varlıktan etkilenerek şekillenir. Bunun için devamlı değişir. Allah’ın ilmi ise varlıktan ve değişimden etkilenmez. Çünkü bu bilgi gerçeğin, karakterin, vasıfların, özelliklerin ve eşyanın hakikatinin bilgisidir. Bu bilgide değişim olmaz. Malum olan şekillerden ziyade o şekillere kaynak olan ve eşyaya şekil vererek yöneten vasıfların, karakterlerin ve mahiyetin bilgisidir. Allah eşyanın şekillerine ve davranışlarına etki eden ruhunu ve mahiyetini bildiği için bu bilgiye göre yazılan her şey doğrudur ve hakikattir. Bu eşyadan etkilenmez. Bilakis varlıklar bu bilgilerden etkilenerek şekil alırlar. Bunun için Allah’ın bilgisi eşyadan etkilendi denemez.
Bu sebeplerden dolayı “Allah bildiği için yazdı” ifadesi doğrudur. “İlim maluma tabidir” ve “Allah ezeli ilmi ile her şeyi bilir” ifadelerini anlamayanların cahilane sözlerine itibar edilmez.
“İlim maluma tabidir” ne demektir?
Cevap:
İlim bilgidir. Malum ise bilinen. Bilinen ne ise bilgi ona denir. Her zaman geçerli kural şudur: “İlim maluma tabidir.” Yani sizin adınız ne ise bilgi odur. Ben senin adını biliyorum dediğim zaman sana verilen ismi biliyorum demektir. Sizin adınızı ben Ahmet bilsem, adınız Ahmet değilse buna bilgi denmez. Bilgi gerçeği ortaya çıkaran şeydir. Gerçeğe aykırı olan malumata bilgi denmez. Dolayısıyla gerçeğe aykırı her şey ya yalandır, ya safsatadır veya saçmadır. Yalan, saçma ve safsataya bilgi denemez.
Allah’ın bilgisi gerçeğin bilgisidir. Gerçek ise zatında ne ise onun bilgisidir. Elbette bu bilgi gerçek ne ise onun bilgisidir. Bunun için Allah’ın bilgisi değişmez. Değişen bilgiye gerçek bilgi denemez.
Bir kısım yorumcuların “Allahın ilmi ezelidir. Evvelden de izah edildiği gibi ezeli olanın sebebi olmaz. Hâlbuki ilim maluma tabidir denildiğinde; ilim, malumdan (bilinenden) etkilenen durumunda olmakta ve malum ilmi etkileyen konumda bulunuyor, dolayısıyla etkileyen malum, etkilenen ilme sebep teşkil ediyor. Zira etkileyen etkilenene sebep konumundadır. Hâlbuki akli delille sabit ki ezeli olanın sebebi olmaz. O halde Allahın ilmine ezeli diyenlerin: "İlim maluma tabidir" lafları yanlış olmaktadır. Allahın ezeli ilmi asla başka bir şeye tabi değildir. Böyle olunca da cebr olduğu aşikârdır. Etkilenmek demek etkileyen olduğu varsayılan ( düşünülen) şeyin etkilenene sebep teşkil ettiğini kabullenmek demektir” ifadeleri eksik bilgi, demagoji ve zihin bulanıklığının eseridir. Allah’ın ezelî olan ilminin malum olan ve sonradan yaratılan varlıktan etkilenerek şekillendiği yanlışından yola çıkarak söylenmiştir ve Allah’ın ilmini kendi beşerî ilmine kıyas etmek yanlışından kaynaklanmaktadır.
İnsanın bilgisi ile Allah’ın bilgisini kıyaslamak doğru değildir. İnsanın bilgisi eşyadan ve varlıktan etkilenerek şekillenir. Bunun için devamlı değişir. Allah’ın ilmi ise varlıktan ve değişimden etkilenmez. Çünkü bu bilgi gerçeğin, karakterin, vasıfların, özelliklerin ve eşyanın hakikatinin bilgisidir. Bu bilgide değişim olmaz. Malum olan şekillerden ziyade o şekillere kaynak olan ve eşyaya şekil vererek yöneten vasıfların, karakterlerin ve mahiyetin bilgisidir. Allah eşyanın şekillerine ve davranışlarına etki eden ruhunu ve mahiyetini bildiği için bu bilgiye göre yazılan her şey doğrudur ve hakikattir. Bu eşyadan etkilenmez. Bilakis varlıklar bu bilgilerden etkilenerek şekil alırlar. Bunun için Allah’ın bilgisi eşyadan etkilendi denemez.
Bu sebeplerden dolayı “Allah bildiği için yazdı” ifadesi doğrudur. “İlim maluma tabidir” ve “Allah ezeli ilmi ile her şeyi bilir” ifadelerini anlamayanların cahilane sözlerine itibar edilmez.
