HUSUS / ÖZEL OLUŞ
Husus/özel ve tahsis tek manadır. Tahsis, lafzın kapsadığı hususların bazısını kapsam dışına çıkarmaktır. Tahsis ancak içerisinde şümul manası tasavvur edilen hitapta yani umumda/genellikte vukuu bulur. Onun için, ona umumun tahsisi denir. Tahsis, içerisinde şümul/kapsamak manası tasavvur edilmeyen herhangi bir hitapta meydana gelmez. Nitekim Rasulullah SallAllah’u Aleyhi VeSSellem’in, Ebu Burde’ye; ضح بها ولا تصلح لغيرك “Sen kurban et. Senden başka kimseye uygun olmaz”[1] sözünde tahsis düşünülmez. Çünkü tahsis; lafzı, umum/genel oluş cihetinden, husus oluş cihetine çevirmektir. Kendisinde genellik olmayanda bu çevirme düşünülmez.
Tahsisin caiz oluşuna delil, onun genel emirlerden vukuu bulmasıdır.
Allah’u Teâla’nın şu sözünde olduğu gibi: فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ “Müşrikleri öldürün.”[2] Bundan zimmet ehli hariç tutulmuştur.
Bir başka örnek de Allah’u Teâla’nın şu sözüdür: وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا “Hırsızlık yapan erkek ile hırsızlık yapan kadının ellerini kesin.”[3] Bundan nisaba ulaşmayanın ve korunmamış (saklanmamış olanın) v.b. çalınması hariç tutulmuştur.
Bir başka örnek de Allah’u Teâla’nın şu sözüdür: الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ “Zina eden kadın ve erkeğe her birisine yüz sopa vurun.”[4] Bundan muhsân/evlilik yapmış olan hariç tutulmuştur. Zira o recm edilir.
Bir başka örnek de Allah’u Teâla’nın şu sözüdür: يُوصِيكُمْ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الإنثَيَيْنِ “Çocuklarınız hakkında Allah şöyle emrediyor: Erkeğe iki dişinin payı kadar veriniz.”[5] Bundan kâfir ve vârisin katili olanı hariç tutmuştur.
İşte böyle, bir çok nâss genel olarak gelmiştir ve tahsis edilmiştir. Bu da tahsisin Kitap ve Sünnette vaki olduğuna ve caiz olduğuna dair bir delildir.
Genel Olanın Tahsis Edilmesi Delilleri:
SLM AHSYET / HUSUS / ZEL OLU
Husus/özel ve tahsis tek manadır. Tahsis, lafzın kapsadığı hususların bazısını kapsam dışına çıkarmaktır. Tahsis ancak içerisinde şümul manası tasavvur edilen hitapta yani umumda/genellikte vukuu bulur. Onun için, ona umumun tahsisi denir. Tahsis, içerisinde şümul/kapsamak manası tasavvur edilmeyen herhangi bir hitapta meydana gelmez. Nitekim Rasulullah SallAllah’u Aleyhi VeSSellem’in, Ebu Burde’ye; ضح بها ولا تصلح لغيرك “Sen kurban et. Senden başka kimseye uygun olmaz”[1] sözünde tahsis düşünülmez. Çünkü tahsis; lafzı, umum/genel oluş cihetinden, husus oluş cihetine çevirmektir. Kendisinde genellik olmayanda bu çevirme düşünülmez.
Tahsisin caiz oluşuna delil, onun genel emirlerden vukuu bulmasıdır.
Allah’u Teâla’nın şu sözünde olduğu gibi: فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ “Müşrikleri öldürün.”[2] Bundan zimmet ehli hariç tutulmuştur.
Bir başka örnek de Allah’u Teâla’nın şu sözüdür: وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا “Hırsızlık yapan erkek ile hırsızlık yapan kadının ellerini kesin.”[3] Bundan nisaba ulaşmayanın ve korunmamış (saklanmamış olanın) v.b. çalınması hariç tutulmuştur.
Bir başka örnek de Allah’u Teâla’nın şu sözüdür: الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ “Zina eden kadın ve erkeğe her birisine yüz sopa vurun.”[4] Bundan muhsân/evlilik yapmış olan hariç tutulmuştur. Zira o recm edilir.
Bir başka örnek de Allah’u Teâla’nın şu sözüdür: يُوصِيكُمْ اللَّهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الإنثَيَيْنِ “Çocuklarınız hakkında Allah şöyle emrediyor: Erkeğe iki dişinin payı kadar veriniz.”[5] Bundan kâfir ve vârisin katili olanı hariç tutmuştur.
İşte böyle, bir çok nâss genel olarak gelmiştir ve tahsis edilmiştir. Bu da tahsisin Kitap ve Sünnette vaki olduğuna ve caiz olduğuna dair bir delildir.
Genel Olanın Tahsis Edilmesi Delilleri:
SLM AHSYET / HUSUS / ZEL OLU