İnsanları hakka davet eden onlara doğru yolu gösterip hakiki saadete kavuşturan ve kendilerine ''Sofyayı Aliyye'' denilen alim ve evliyaların 41sidir
Hüseyin Ruhi Efendi Hasan-ı Basri Mahallesinde dünyaya gelmiştirDoğum tarihi bilinmemektedirKüçük yaşta Zincirli Hafız Efendiden okumaya başlamıştır16-17 yaşlarında bugünkü Irak'ın Süleymaniye Üniversitesinde Seyyid Abdulkadir Geylanı Hzlerinin Torunlarından olan Seyyid Ali(berzenci) Hzleri HulefasındandırBurda 22 yaşına Süleymaniye ÜN de Seyyid Ali(berzenci) efendi tarafından okutulmuşturIraktan Erzuruma dönüp ondan sonrada İstanbula giderek orada Muhammed Tevfik Bosnevi hzlerinde de bir müddet okurOrada da halveti Sülükünü alarak Erzuruma dönerErzuruma döndükten sonra Zincirli Hafız Efendi küçük kız kardeşini Hüseyin Ruhi Efendiye verirHem hocası hemde kayınbiraderi olurHalvete(sülüke)girerek tariken Kadiri Meşrebinde Melami ve Kadiri Berzenci kolundan icazet alarak birçok hamişin olan insanları tariki hakkı(hak yoluna) davet ve irşad etmişlerdirEkseri Evkatı İştihak(kendinden geçip dünyayı unutma) la geçerdiHalet-i Sahve(uyanıklık)e gelince söyledikleri sözden istiğfarlar buyururlardıErzurumda bulunduğu müddet Osmanlı sultanlarının emriyle Hasan-ı Basri Mh de bir tekke bir hamam yatak(o günkü fakirlerin kalacağı yer) ve bir aşevi yaptırmıştırMüridan-ı na talim-i zikrederdi
Hüseyin Ruhi Efendi Hzleri buyurmuşlardır ki:Nur-i Basiret(kalp gözü ile görmek nurundan)ten mahrum olan insanlar şairin sevgili bana benden yakındırAma işin tuhafı ben ona uzağım dediği gibi kendinden uzak olurlardıAma-i mutlak(mutlak kör)ta kalan adamları elbette riya-i Şemsi(güneş ışığını inkar ederlerBu bir istidadi ezeli(ezeli yetenek) meselesidir
Hz şeyh bilinmedik bir sebepten dolayı Erzurumu terki le İstanbula gelerek orada ikamet buyururlarErzurum Halkı böyle biliyorİşin aslı Sultan Abdulmecid han o zamanın ulemasından olan Muhammed Bosnevi Hz lerinden Hüseyin Ruhi Efendiye bir mektup yazarak onu istanbula davet etmesini SöylerBunun Üzerine Muhammed Bosnevi Hzleri Hüseyin Ruhi Efenidye Bir mektup yazarak onu İstanbula davet eder
Bu mektupta şöyle bir metinde geçmektedir:Allahu tealanın dostu olan veliler bu makamı şu 4 şeyi yapmakla elde etmişleridir: Dünyayı terk Ahireti Terk Varlığı terk ve kuru bilgiyi terkSülük ilmide şu 4 esas üzerine kurulmuştur:Birincisi Allahu tealanın kulu kendisine çekmesidirİkincisi insanı doğru yola götürecek hocasıdırÜçüncüsü ilim ve irfandırDördüncüsü nefs ile mücadele etmektir
Hüseyin Ruhi Efendi bu mektubu aldıktan sonra yetiştirdiği Şeyh İsmail Sırrı Efendiye tekkeyi teslim ederek İstanbula gitmiştirİstanbulda ikamet buyurdularSultan Ahmet civarında Sultan Abdulmecithanın verdiği bir tekkede müridanını başına toplayarak neşri-i tevhid ettirdiler
Nihayet burasını da terkedip Aksaraydaki hanesinde hal-i inzibada iken tekmili enfaf-ı hayat etmiştir(hayatın nefeslerini tamaladı)
Hüseyin Ruhi Efendi müridanları rivayetle anlatılır:Helat-i İstikrakından bütün tüyleri dikenlenerek adeta bir aslan heybetinde gözüktüBir ferd muhabbetinden yakına tekarrüb edemezdiFeha(cömertlik)te ibzal derecesinde imişBu zatı velayet-simat(ermişlik izleri)ömrünü mahviyatla geçirmiştirZaruret olmadıkça söz söylemez heryere nazarı hayretle bakabuyurduHanesinde mesnevi müteala okumayı çok sewerdiHarareti aşk(aşkın sıcaklığı) vucudu alilerini istila ettiği zaman hemen soğuk suyla ihtisal ederlerdi(yıkanırdı)
75 yaşında oldukları halde ürided(soğuk) 35 derece iken yine ihtisal eder ve bundan müteessir olmazlardı311(miladi) 1893 hicri senesinde 80 yaşında iken izdihal buyurdularHanesi hariminde meftundurlarVefat edeceği zaman yerine halifesi Şeyh Tokadi İsmail Sırrı Efendi Hzlerini bırakmıştır
KAYNAK:Tarihçe-i Erzurum Mehmet Nusret Efendi(son)
Ahmet Fidan 138
Sefînet-ül-Evliyâ; c4, s80
İslâm ÂlimleriAnsiklopedisi; c18, s145
Hüseyin Ruhi Efendi Hasan-ı Basri Mahallesinde dünyaya gelmiştirDoğum tarihi bilinmemektedirKüçük yaşta Zincirli Hafız Efendiden okumaya başlamıştır16-17 yaşlarında bugünkü Irak'ın Süleymaniye Üniversitesinde Seyyid Abdulkadir Geylanı Hzlerinin Torunlarından olan Seyyid Ali(berzenci) Hzleri HulefasındandırBurda 22 yaşına Süleymaniye ÜN de Seyyid Ali(berzenci) efendi tarafından okutulmuşturIraktan Erzuruma dönüp ondan sonrada İstanbula giderek orada Muhammed Tevfik Bosnevi hzlerinde de bir müddet okurOrada da halveti Sülükünü alarak Erzuruma dönerErzuruma döndükten sonra Zincirli Hafız Efendi küçük kız kardeşini Hüseyin Ruhi Efendiye verirHem hocası hemde kayınbiraderi olurHalvete(sülüke)girerek tariken Kadiri Meşrebinde Melami ve Kadiri Berzenci kolundan icazet alarak birçok hamişin olan insanları tariki hakkı(hak yoluna) davet ve irşad etmişlerdirEkseri Evkatı İştihak(kendinden geçip dünyayı unutma) la geçerdiHalet-i Sahve(uyanıklık)e gelince söyledikleri sözden istiğfarlar buyururlardıErzurumda bulunduğu müddet Osmanlı sultanlarının emriyle Hasan-ı Basri Mh de bir tekke bir hamam yatak(o günkü fakirlerin kalacağı yer) ve bir aşevi yaptırmıştırMüridan-ı na talim-i zikrederdi
Hüseyin Ruhi Efendi Hzleri buyurmuşlardır ki:Nur-i Basiret(kalp gözü ile görmek nurundan)ten mahrum olan insanlar şairin sevgili bana benden yakındırAma işin tuhafı ben ona uzağım dediği gibi kendinden uzak olurlardıAma-i mutlak(mutlak kör)ta kalan adamları elbette riya-i Şemsi(güneş ışığını inkar ederlerBu bir istidadi ezeli(ezeli yetenek) meselesidir
Hz şeyh bilinmedik bir sebepten dolayı Erzurumu terki le İstanbula gelerek orada ikamet buyururlarErzurum Halkı böyle biliyorİşin aslı Sultan Abdulmecid han o zamanın ulemasından olan Muhammed Bosnevi Hz lerinden Hüseyin Ruhi Efendiye bir mektup yazarak onu istanbula davet etmesini SöylerBunun Üzerine Muhammed Bosnevi Hzleri Hüseyin Ruhi Efenidye Bir mektup yazarak onu İstanbula davet eder
Bu mektupta şöyle bir metinde geçmektedir:Allahu tealanın dostu olan veliler bu makamı şu 4 şeyi yapmakla elde etmişleridir: Dünyayı terk Ahireti Terk Varlığı terk ve kuru bilgiyi terkSülük ilmide şu 4 esas üzerine kurulmuştur:Birincisi Allahu tealanın kulu kendisine çekmesidirİkincisi insanı doğru yola götürecek hocasıdırÜçüncüsü ilim ve irfandırDördüncüsü nefs ile mücadele etmektir
Hüseyin Ruhi Efendi bu mektubu aldıktan sonra yetiştirdiği Şeyh İsmail Sırrı Efendiye tekkeyi teslim ederek İstanbula gitmiştirİstanbulda ikamet buyurdularSultan Ahmet civarında Sultan Abdulmecithanın verdiği bir tekkede müridanını başına toplayarak neşri-i tevhid ettirdiler
Nihayet burasını da terkedip Aksaraydaki hanesinde hal-i inzibada iken tekmili enfaf-ı hayat etmiştir(hayatın nefeslerini tamaladı)
Hüseyin Ruhi Efendi müridanları rivayetle anlatılır:Helat-i İstikrakından bütün tüyleri dikenlenerek adeta bir aslan heybetinde gözüktüBir ferd muhabbetinden yakına tekarrüb edemezdiFeha(cömertlik)te ibzal derecesinde imişBu zatı velayet-simat(ermişlik izleri)ömrünü mahviyatla geçirmiştirZaruret olmadıkça söz söylemez heryere nazarı hayretle bakabuyurduHanesinde mesnevi müteala okumayı çok sewerdiHarareti aşk(aşkın sıcaklığı) vucudu alilerini istila ettiği zaman hemen soğuk suyla ihtisal ederlerdi(yıkanırdı)
75 yaşında oldukları halde ürided(soğuk) 35 derece iken yine ihtisal eder ve bundan müteessir olmazlardı311(miladi) 1893 hicri senesinde 80 yaşında iken izdihal buyurdularHanesi hariminde meftundurlarVefat edeceği zaman yerine halifesi Şeyh Tokadi İsmail Sırrı Efendi Hzlerini bırakmıştır
KAYNAK:Tarihçe-i Erzurum Mehmet Nusret Efendi(son)
Ahmet Fidan 138
Sefînet-ül-Evliyâ; c4, s80
İslâm ÂlimleriAnsiklopedisi; c18, s145