Hadisi Şerifler ve düşündürdükleri
Selim Köroğlu
"Ey Sa'd, sen bu mescidden çıkmadan önce sana muhakkak bir sure öğreteceğim ki, O, Kur'an'daki surelerin (sevapça) en büyüğüdür."
Hadis sözlükte; yeni demektir. Çoğulu kıyasa aykırı olarak "Ehadis" şeklinde gelir. İstilahta (terim olarak), Peygamber Efendimiz’e (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) izafe edilen söz, fiil takrir (onay) ve sıfattır.
A. Söz (kavli sünnet, kavli hadis); Peygamber Efendimiz’e (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ait kelamdır.
B. Fiil (fiili sünnet, fiili hadis); Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) davranış ve uygulamalarının anlatımıdır.
C. Takrir (takriri sünnet) iki kısımdır.
1. Açık takrir; Peygamber Efendimiz’ in (Salllalahu Aleyhi ve Sellem) muttali olduğu herhangi bir olay ya da sahabilere ait uygulamayı tasvip ve tasdik ettiğini açıkça belirtmesidir.
2. Zimmi takrir; Peygamber Efendi-miz’in (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) muttali olduğu herhangi bir olay karşısında sükut etmesidir.
D. Sıfat, bu da iki kısımdır.
1. Hulki; Peygamber Efendimiz’in (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bir huyunu tanıtan hadislerdir.
2. Hılki; Peygamber Efendimiz’in (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şemailine dair bilgiler içeren hadislerdir. Hadis usulcüleri "hadis usulü" ne dair yazdıkları eserleri genel olarak dört bölümde ele almışlardır.
a. Hadisin bize ulaşması itibarıyla taksimi,
b. Makbul (kabul edilen) hadis,
c. Merdud (reddedilen) hadis,
d. Makbul ve merdud arasında müşterek hadis. Hadisler hakkında verdiğimiz bu kısa bilgilerden sonra, her ay hasbihal olacağımız bu bölümde sizlere, "Ehl-i sünnet ve'l cemaat" mezhebinin inanç yapısına uygun ve o görüşü özümsemiş ulemanın yorumlarını içeren Hadisler ve düşündürdükleri başlığı altında bilgiler sunacağız.
Ebu Said İbni Mualla (Radıyallahü Anh) şöyle demiştir:
Ben mescitte namaz kılıyordum, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) beni çağırdı. Ben icabet edemedim (namazdan sonra):
Ya Resulullah, ben namaz kılıyordum, diye özür beyan ettim. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
Allah (Celle Celalühu) Kur'an’da: "Ey iman edenler, sizi hayat verecek şeylere çağırdığı zaman Allah (Celle Celalühu) 'a ve Resul'üne (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) uyun"(1) buyurmadı mı? buyurdu. Sonra bana: "Ey Sa'd, sen bu mescidden çıkmadan önce sana muhakkak bir sure öğreteceğim ki, O, Kur'an'daki surelerin (sevapca) en büyüğüdür." Buyurdu. Sonra elimi tuttu, mescitten çıkmak istediği sırada ben:
Ya Resulullah, sana bir sure öğreteceğim ki, o, Kur'an' daki, surelerin en büyüğüdür! buyurmadınız mı? dedim. Resulul-lah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) :
- O sure, "El Hamdulillahi Rabb'il-Alemin" dir ki, (Allahu Teala’nın bana: Resulüm, sana Seb'ul-Mesani ve Kur'an-ı Azim yani) tekrar olunan yedi ayet ve büyük Kur'an verdik dediği suredir. buyurdu.(2)
Fatiha suresine "Ummü'l-Kur'an" denilmiştir. Fatiha'ya başka isimler de verilmiştir. Her biri bir hususiyeti ifade eder. Ummü'l-Kur’an olan bu süre, diğer surelerin aslı ve menşei, yani kökü ve tohumu gibidir ve bir şeyin asıl ve menşeine "Ümm" denilmesi meşhurdur.
Fatiha suresinin faziletleri hakkında Resulullah Efendimiz’den (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) başka hadis-i şerifler de rivayet edilmiştir. Bunlardan birisi de şudur;
Allah-u Teala buyuruyor ki: Namazı (Fatiha suresini) benimle kulumun arasında iki kısma ayırdım. Kulum için istediği şey vardır.
Kul (Elhamdülillahi Rabbi'l alemin) dediği zaman, Allah-u Teala: Kulum bana hamd etti, buyurur.
Kul: (İyyake na'budü ve ı'yyake nestain) dediği zaman Allah-u Teala: Bu kulumla benim aramdadır. Yani birinci kısım, Allah-u Teala'ya ta'zim manasını; ikinci kısım ise, Allah-u Teala'dan istek manasını ifade etmektedir. Kulum için istediği şey vardır buyurur.
Kul: (Ihdıne...) dediği zaman Allah-u Teala: İşte bu kulumundur, kulumun istediği şey kendisinindir, buyurur.
Hadis-i Şerif’de Resulullah Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Fatiha suresi'nin ibareleri hakkında Rabb'ının sözlerini naklettiği için hadis-i şerife, Hadis-i Kutsi demek gerekir. Hadis-i Kutsi'de Allah-u Teala namazı kulu ile kendisi arasında ikiye böldüğünü haber vermiştir ki, aslında ikiye böldüğünü bildirdiği namazla, namazın her rek'atında tekrar tekrar okunan Fatiha suresinin kasdedildiği anlaşılır. Nitekim bu surenin ilk yarısı Allah (Celle-celalühu)'a hamd, sena ve ta'zimle ilgili olduğu halde, ikinci yarısı kulun Rabb'ından dilek ve isteklerine tahsis edilmiştir. Buna göre hadis deki "Namazı benimle kulum arasında iki kısma ayırdım" ibaresini "Fatiha süresini aramızda ikiye böldüm" manasında anlamak gerekir. Bu sebepledir ki, namaz kılan ve namazın her rek'atında Fatiha suresini okuyarak önce Rabb'ına hamdü senada bulunan O'na ta'zim eden ve her işini O'na havale eden kul, surenin ikinci kısmında kendisiyle ilgili dilek ve isteklerini tekrarlar ki, buna karşılık Allah-u Teala 'da :
"Kulum ne isterse onundur" buyurur. Her namazda Rabb'ına hamdü senada bulunan bir kul için, yine her namazda Rabb'ı tarafından isteğinin verilmesi kadar büyük bir mutluluk tasavvur olunamaz.
Fatiha suresinin bir çok ismi olup "es-Seb'ul-mesani" ve "Büyük Kur'an" bu isimlerdendir. "Seb" yedi sayısının adıdır. Fatiha'da, ittifakla yedi ayettir. El-Mesani'de mesna'nın çoğuludur ki, çift ve tekrarlanan demektir.Kur'an'da da bu isimle adlandırılmıştır.
"Andolsun ki, biz sana (Namazın her rek'atında) tekrarlanan yedi (ayeti kapsayan sure) yi ve şu büyük Kur'an'ı verdik". (3)
DİPNOTLAR:
1. Enfal-24
2. Buhari-1116
3. el-Hicr-87
Selim Köroğlu
"Ey Sa'd, sen bu mescidden çıkmadan önce sana muhakkak bir sure öğreteceğim ki, O, Kur'an'daki surelerin (sevapça) en büyüğüdür."
Hadis sözlükte; yeni demektir. Çoğulu kıyasa aykırı olarak "Ehadis" şeklinde gelir. İstilahta (terim olarak), Peygamber Efendimiz’e (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) izafe edilen söz, fiil takrir (onay) ve sıfattır.
A. Söz (kavli sünnet, kavli hadis); Peygamber Efendimiz’e (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ait kelamdır.
B. Fiil (fiili sünnet, fiili hadis); Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) davranış ve uygulamalarının anlatımıdır.
C. Takrir (takriri sünnet) iki kısımdır.
1. Açık takrir; Peygamber Efendimiz’ in (Salllalahu Aleyhi ve Sellem) muttali olduğu herhangi bir olay ya da sahabilere ait uygulamayı tasvip ve tasdik ettiğini açıkça belirtmesidir.
2. Zimmi takrir; Peygamber Efendi-miz’in (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) muttali olduğu herhangi bir olay karşısında sükut etmesidir.
D. Sıfat, bu da iki kısımdır.
1. Hulki; Peygamber Efendimiz’in (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bir huyunu tanıtan hadislerdir.
2. Hılki; Peygamber Efendimiz’in (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şemailine dair bilgiler içeren hadislerdir. Hadis usulcüleri "hadis usulü" ne dair yazdıkları eserleri genel olarak dört bölümde ele almışlardır.
a. Hadisin bize ulaşması itibarıyla taksimi,
b. Makbul (kabul edilen) hadis,
c. Merdud (reddedilen) hadis,
d. Makbul ve merdud arasında müşterek hadis. Hadisler hakkında verdiğimiz bu kısa bilgilerden sonra, her ay hasbihal olacağımız bu bölümde sizlere, "Ehl-i sünnet ve'l cemaat" mezhebinin inanç yapısına uygun ve o görüşü özümsemiş ulemanın yorumlarını içeren Hadisler ve düşündürdükleri başlığı altında bilgiler sunacağız.
Ebu Said İbni Mualla (Radıyallahü Anh) şöyle demiştir:
Ben mescitte namaz kılıyordum, Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) beni çağırdı. Ben icabet edemedim (namazdan sonra):
Ya Resulullah, ben namaz kılıyordum, diye özür beyan ettim. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
Allah (Celle Celalühu) Kur'an’da: "Ey iman edenler, sizi hayat verecek şeylere çağırdığı zaman Allah (Celle Celalühu) 'a ve Resul'üne (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) uyun"(1) buyurmadı mı? buyurdu. Sonra bana: "Ey Sa'd, sen bu mescidden çıkmadan önce sana muhakkak bir sure öğreteceğim ki, O, Kur'an'daki surelerin (sevapca) en büyüğüdür." Buyurdu. Sonra elimi tuttu, mescitten çıkmak istediği sırada ben:
Ya Resulullah, sana bir sure öğreteceğim ki, o, Kur'an' daki, surelerin en büyüğüdür! buyurmadınız mı? dedim. Resulul-lah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) :
- O sure, "El Hamdulillahi Rabb'il-Alemin" dir ki, (Allahu Teala’nın bana: Resulüm, sana Seb'ul-Mesani ve Kur'an-ı Azim yani) tekrar olunan yedi ayet ve büyük Kur'an verdik dediği suredir. buyurdu.(2)
Fatiha suresine "Ummü'l-Kur'an" denilmiştir. Fatiha'ya başka isimler de verilmiştir. Her biri bir hususiyeti ifade eder. Ummü'l-Kur’an olan bu süre, diğer surelerin aslı ve menşei, yani kökü ve tohumu gibidir ve bir şeyin asıl ve menşeine "Ümm" denilmesi meşhurdur.
Fatiha suresinin faziletleri hakkında Resulullah Efendimiz’den (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) başka hadis-i şerifler de rivayet edilmiştir. Bunlardan birisi de şudur;
Allah-u Teala buyuruyor ki: Namazı (Fatiha suresini) benimle kulumun arasında iki kısma ayırdım. Kulum için istediği şey vardır.
Kul (Elhamdülillahi Rabbi'l alemin) dediği zaman, Allah-u Teala: Kulum bana hamd etti, buyurur.
Kul: (İyyake na'budü ve ı'yyake nestain) dediği zaman Allah-u Teala: Bu kulumla benim aramdadır. Yani birinci kısım, Allah-u Teala'ya ta'zim manasını; ikinci kısım ise, Allah-u Teala'dan istek manasını ifade etmektedir. Kulum için istediği şey vardır buyurur.
Kul: (Ihdıne...) dediği zaman Allah-u Teala: İşte bu kulumundur, kulumun istediği şey kendisinindir, buyurur.
Hadis-i Şerif’de Resulullah Efendimiz (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Fatiha suresi'nin ibareleri hakkında Rabb'ının sözlerini naklettiği için hadis-i şerife, Hadis-i Kutsi demek gerekir. Hadis-i Kutsi'de Allah-u Teala namazı kulu ile kendisi arasında ikiye böldüğünü haber vermiştir ki, aslında ikiye böldüğünü bildirdiği namazla, namazın her rek'atında tekrar tekrar okunan Fatiha suresinin kasdedildiği anlaşılır. Nitekim bu surenin ilk yarısı Allah (Celle-celalühu)'a hamd, sena ve ta'zimle ilgili olduğu halde, ikinci yarısı kulun Rabb'ından dilek ve isteklerine tahsis edilmiştir. Buna göre hadis deki "Namazı benimle kulum arasında iki kısma ayırdım" ibaresini "Fatiha süresini aramızda ikiye böldüm" manasında anlamak gerekir. Bu sebepledir ki, namaz kılan ve namazın her rek'atında Fatiha suresini okuyarak önce Rabb'ına hamdü senada bulunan O'na ta'zim eden ve her işini O'na havale eden kul, surenin ikinci kısmında kendisiyle ilgili dilek ve isteklerini tekrarlar ki, buna karşılık Allah-u Teala 'da :
"Kulum ne isterse onundur" buyurur. Her namazda Rabb'ına hamdü senada bulunan bir kul için, yine her namazda Rabb'ı tarafından isteğinin verilmesi kadar büyük bir mutluluk tasavvur olunamaz.
Fatiha suresinin bir çok ismi olup "es-Seb'ul-mesani" ve "Büyük Kur'an" bu isimlerdendir. "Seb" yedi sayısının adıdır. Fatiha'da, ittifakla yedi ayettir. El-Mesani'de mesna'nın çoğuludur ki, çift ve tekrarlanan demektir.Kur'an'da da bu isimle adlandırılmıştır.
"Andolsun ki, biz sana (Namazın her rek'atında) tekrarlanan yedi (ayeti kapsayan sure) yi ve şu büyük Kur'an'ı verdik". (3)
DİPNOTLAR:
1. Enfal-24
2. Buhari-1116
3. el-Hicr-87