Efendimiz'in (s.a.v) kullandığı 40 öğretme metodu
Efendimiz Aleyhissalâtü Vesselâm, evrensel bir
eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve bütün kalpleri, bütün ruhları, bütün
akılları, bütün nefisleri ideal ufka yükseltecek bir mesaj sunmuştur. Sadece
O'nun getirdiği sistemdir ki hem ruhu, hem aklı hem de nefsi, yükselebilecek en
son noktaya ulaştırmıştır.
1. Efendimiz, söylediği hakikatleri
bizzat yaşayarak hayatıyla göstermiştir.
2. Dinî yükümlülükleri tedrîcî
(yavaş yavaş, basamak basamak) bir sistemle öğretmiştir.
3. Öğretmede orta
yolda durmaya ve insanları bıktırmaktan uzak durmaya riayet etmiştir.
4.
Öğrenenler arasındaki kişisel farklılıkları göz önünde bulundurmuştur.
5.
Karşılıklı konuşma ve soru-cevap şeklini kullanmıştır.
6. Yanlış düşünceyi
söküp atmak ve gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde muhatabın kafasına
yerleştirmek için aklî ölçüleri kullanmıştır.
7. Muhataplarına soru
yöneltmiş, böylece onların zeka ve bilgi seviyelerini ölçmüştür.
8. Mukayese
ve örneklendirme metodunu kullanmıştır.
9. Benzetme ve halk arasında yaygın
olarak kullanılan örnekleri kullanmıştır.
10. Anlattığı hususu, elinde
herhangi bir şey ile yere ve toprağa çizerek bizzat göstermiştir.
11. Sözle
beraber jest ve mimiklerini kullanmış ve el ile işaretlerde bulunmuştur.
12.
Önemine binaen, halin mümkün kıldığı bir nesneyi bizzat eline almış, eliyle
kaldırmış ve arkasından söyleyeceği hususu söylemiştir.
13. Muhataplarından
bir soru gelmeden söze önce kendileri başlamıştır.
14. Muhatabının sorusuna
eksik ve fazla olmadan cevap vermiştir.
15. Muhatabının sorusuna, onun
ihtiyacına binaen sorduğundan daha fazlasıyla cevap vermiştir.
16.
Muhatabını, güzel bir hikmete binaen, sorduğu sorudan daha önemli bir hususa
yönlendirdiği de olmuştur.
17. Soru soranın sorduğu soruyu tekrarlamasını
istemiştir.
18. Muhatabın aldığı cevabı tekrar etmesini istemiştir. Böylece
cevap unutulmayacaktır.
19. Bildiği bir husustan dolayı kişiyi imtihan
etmiştir ki bununla doğru cevap vereceği için kişiyi sena etmek, övmek
istemiştir.
20. Önünde olan bir olaya karşı susma yolunu tercih
etmiştir.
21. Öğretme esnasında meydana gelebilecek imkan ve fırsatları
değerlendirmiştir.
22. Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi tercih
etmiştir.
23. Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş perçinlemiştir.
24.
Öğretilen hususun önemine binaen sözü üç kere tekrar etmiştir.
25. Konunun
önemini oturuşunu ve duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar ederek göstermiştir.
26. Cevabı geciktirerek muhatabın sorusunu tekrar etmesini sağlayarak onu
uyarmıştır.
27. Muhatabı intibaha sevk etmek için, onu omzundan veya elinden
tutmuştur.
28. Muhatabı teşvik için veya onu sıkıntıya sokacak bir durumdan
dolayı, bazı hususların gizli kalmasını yeğlemiştir.
29. Söyleyeceği hususun
hafızalarda daha iyi yer etmesi veya ezberlenmesi için, sözü kısa ve öz bir
şekilde ifade etmiş, daha sonra ise ayrıntılarına geçmiştir.
30. Cevabın
birkaç madde ile verileceği durumlarda önce cevabın kaç maddeden oluştuğunu
bildirmek için sayıyı söylemiş daha sonra saymıştır.
31. Va'z etme, nasihat
etme ve öğüt verme metodunu kullanmıştır.
32. İnsanların şevklerini kamçılama
veya neticesi elem verici hususlardan şiddetle uzaklaştırma (Tergib ve terhib)
metodunu kullanmıştır.
33. Kıssa ve geçmiş ümmetlere ve insanlara dair
haberlerle öğretme metodunu uygulamıştır.
34. Sorunun cevabının muhatabı
utandırma ihtimali olan hususlarda önce nazik bir hazırlık süreci hazırlamış ve
soruyu öyle cevaplandırmıştır.
35. Sorunun cevabının muhatabı utandırma
ihtimali olan hususlarda üstü kapalı olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek
yetinmiştir.
36. Kadınlara öğretmeyi ve nasihat etmeyi de asla ihmal
etmemiştir.
37. Halin gerektirdiği durumlarda öğretme hususunda azarlayıp
paylamayı (ta'nif) ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir. Ne var ki onun
paylaması ve kızması da merhamet yörüngesinde ve ümmetinin selameti için
olmuştur.
38. Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma metodunu) da
kullanmıştır.
39. Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi) öğrenmesi için bazı
sahabeleri görevlendirmiştir ki bu husus da günümüzde dünyanın dört bir
tarafında İslam'ın güzelliklerini öğrenmek isteyenlere karşı yapılacak vazifenin
çok önemli bir basamağını teşkil etmektedir.
40. Bizzat kendi mübarek
zatıyla talimde bulunmuştur.
Efendimiz Aleyhissalâtü Vesselâm, evrensel bir
eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve bütün kalpleri, bütün ruhları, bütün
akılları, bütün nefisleri ideal ufka yükseltecek bir mesaj sunmuştur. Sadece
O'nun getirdiği sistemdir ki hem ruhu, hem aklı hem de nefsi, yükselebilecek en
son noktaya ulaştırmıştır.
1. Efendimiz, söylediği hakikatleri
bizzat yaşayarak hayatıyla göstermiştir.
2. Dinî yükümlülükleri tedrîcî
(yavaş yavaş, basamak basamak) bir sistemle öğretmiştir.
3. Öğretmede orta
yolda durmaya ve insanları bıktırmaktan uzak durmaya riayet etmiştir.
4.
Öğrenenler arasındaki kişisel farklılıkları göz önünde bulundurmuştur.
5.
Karşılıklı konuşma ve soru-cevap şeklini kullanmıştır.
6. Yanlış düşünceyi
söküp atmak ve gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde muhatabın kafasına
yerleştirmek için aklî ölçüleri kullanmıştır.
7. Muhataplarına soru
yöneltmiş, böylece onların zeka ve bilgi seviyelerini ölçmüştür.
8. Mukayese
ve örneklendirme metodunu kullanmıştır.
9. Benzetme ve halk arasında yaygın
olarak kullanılan örnekleri kullanmıştır.
10. Anlattığı hususu, elinde
herhangi bir şey ile yere ve toprağa çizerek bizzat göstermiştir.
11. Sözle
beraber jest ve mimiklerini kullanmış ve el ile işaretlerde bulunmuştur.
12.
Önemine binaen, halin mümkün kıldığı bir nesneyi bizzat eline almış, eliyle
kaldırmış ve arkasından söyleyeceği hususu söylemiştir.
13. Muhataplarından
bir soru gelmeden söze önce kendileri başlamıştır.
14. Muhatabının sorusuna
eksik ve fazla olmadan cevap vermiştir.
15. Muhatabının sorusuna, onun
ihtiyacına binaen sorduğundan daha fazlasıyla cevap vermiştir.
16.
Muhatabını, güzel bir hikmete binaen, sorduğu sorudan daha önemli bir hususa
yönlendirdiği de olmuştur.
17. Soru soranın sorduğu soruyu tekrarlamasını
istemiştir.
18. Muhatabın aldığı cevabı tekrar etmesini istemiştir. Böylece
cevap unutulmayacaktır.
19. Bildiği bir husustan dolayı kişiyi imtihan
etmiştir ki bununla doğru cevap vereceği için kişiyi sena etmek, övmek
istemiştir.
20. Önünde olan bir olaya karşı susma yolunu tercih
etmiştir.
21. Öğretme esnasında meydana gelebilecek imkan ve fırsatları
değerlendirmiştir.
22. Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi tercih
etmiştir.
23. Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş perçinlemiştir.
24.
Öğretilen hususun önemine binaen sözü üç kere tekrar etmiştir.
25. Konunun
önemini oturuşunu ve duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar ederek göstermiştir.
26. Cevabı geciktirerek muhatabın sorusunu tekrar etmesini sağlayarak onu
uyarmıştır.
27. Muhatabı intibaha sevk etmek için, onu omzundan veya elinden
tutmuştur.
28. Muhatabı teşvik için veya onu sıkıntıya sokacak bir durumdan
dolayı, bazı hususların gizli kalmasını yeğlemiştir.
29. Söyleyeceği hususun
hafızalarda daha iyi yer etmesi veya ezberlenmesi için, sözü kısa ve öz bir
şekilde ifade etmiş, daha sonra ise ayrıntılarına geçmiştir.
30. Cevabın
birkaç madde ile verileceği durumlarda önce cevabın kaç maddeden oluştuğunu
bildirmek için sayıyı söylemiş daha sonra saymıştır.
31. Va'z etme, nasihat
etme ve öğüt verme metodunu kullanmıştır.
32. İnsanların şevklerini kamçılama
veya neticesi elem verici hususlardan şiddetle uzaklaştırma (Tergib ve terhib)
metodunu kullanmıştır.
33. Kıssa ve geçmiş ümmetlere ve insanlara dair
haberlerle öğretme metodunu uygulamıştır.
34. Sorunun cevabının muhatabı
utandırma ihtimali olan hususlarda önce nazik bir hazırlık süreci hazırlamış ve
soruyu öyle cevaplandırmıştır.
35. Sorunun cevabının muhatabı utandırma
ihtimali olan hususlarda üstü kapalı olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek
yetinmiştir.
36. Kadınlara öğretmeyi ve nasihat etmeyi de asla ihmal
etmemiştir.
37. Halin gerektirdiği durumlarda öğretme hususunda azarlayıp
paylamayı (ta'nif) ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir. Ne var ki onun
paylaması ve kızması da merhamet yörüngesinde ve ümmetinin selameti için
olmuştur.
38. Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma metodunu) da
kullanmıştır.
39. Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi) öğrenmesi için bazı
sahabeleri görevlendirmiştir ki bu husus da günümüzde dünyanın dört bir
tarafında İslam'ın güzelliklerini öğrenmek isteyenlere karşı yapılacak vazifenin
çok önemli bir basamağını teşkil etmektedir.
40. Bizzat kendi mübarek
zatıyla talimde bulunmuştur.
