Allah’ı göremeyişimizin pek çok sebebi vardır. Bunları dört madde halinde özetlemek mümkündür:
1. Yaratılış kapasitemizin Allah’ı görebilecek bir güçte olmaması,
2. Allahu Teâlâ’nın benzer ve zıddının olmaması,
3. Zuhurunun şiddetinden gizlenmesi,
4. İmtihan dünyasının böyle gerektirmesi.
Şimdi bu maddeleri kısaca açmaya çalışalım:
Yaratılış kapasitemiz, Allah’ı görebilecek bir güçte değil
Görme, ihâta yani her şeyiyle kuşatma, içine alma meselesidir. Meselâ, vücudumuzda mikroplar vardır. Hatta dişimizin dibinde belki birkaç milyon bakteri bulunur. Bunlar kendi ellerindeki imkân ve aletlerle, dişimizi yontmaya, yıpratmaya, aşındırmaya çalışırlar.
Halbuki biz, ne bunların gürültüsünü duyarız, ne de mevcudiyetlerinden haberdarızdır. Onlar da tamamıyla bizi göremez ve hele katiyyen ihâta edemezler. Esasen, onların insanı görüp tam ihâta edebilmeleri için, onun dışında ve tamamen müstakil olmaları ve aynı zamanda onu görebilecekleri teleskop gibi bir göze sahip bulunmaları lâzımdır. Demek ki, ihâta edemeyişleri görmelerine mâni oluyor. Onlar ise, o anda neyin karşısında bulunuyorlarsa ancak onu görüyorlar.
Mikro âlemdeki bu misâle benzer bir misâl de, makro âlemden verelim. Bulunduğumuz noktadan dünyanın en gelişmiş teleskopuyla gökyüzüne baksak bile kâinatın çok küçük bir kısmını görebiliriz. Çünkü kâinat o kadar büyüktür ki, en gelişmiş teleskoplar bile onun çok küçük bir bölümünü gösterebilmektedir. Dolayısıyla biz, bu durumda kâinatın idâresini, umumi şeklini, muhtevâsını ve mâhiyetini göremeyecek ve idrâk edemeyeceğiz. Çünkü, mikro âlemde olduğu gibi, makro âlemde de tam bir ihâtaya sahip değiliz.
Bir de, Allah’ı düşünelim.
Peygamber Efendimiz (sas) buyuruyor ki: “Allah’ın kürsisine nisbeten, bütün âlemler çöle atılmış bir halka gibidir.” Bu büyüklük ve azamet, insanın başını döndürecek keyfiyettedir.
Şimdi, kâinatlara nisbeten mikroskobik bir hüviyette olan bizlerin, bütün âlemleri anlayabilme iddiamız, nasıl abes bir iş ise, aynen bunun gibi bütün mekânlar Rabbimize nisbeten mikroskobik bir varlık hâline gelen; Arş-ı A’zam’ı anlama gayretimiz de o derece abes bir iştir. Kaldı ki, Arş-ı Âzam da ancak, Allah’ın emirlerinin icrâ yeridir. Böyle olunca, Allah nasıl ihata edilip kavranabilir ki?
1. Yaratılış kapasitemizin Allah’ı görebilecek bir güçte olmaması,
2. Allahu Teâlâ’nın benzer ve zıddının olmaması,
3. Zuhurunun şiddetinden gizlenmesi,
4. İmtihan dünyasının böyle gerektirmesi.
Şimdi bu maddeleri kısaca açmaya çalışalım:
Yaratılış kapasitemiz, Allah’ı görebilecek bir güçte değil
Görme, ihâta yani her şeyiyle kuşatma, içine alma meselesidir. Meselâ, vücudumuzda mikroplar vardır. Hatta dişimizin dibinde belki birkaç milyon bakteri bulunur. Bunlar kendi ellerindeki imkân ve aletlerle, dişimizi yontmaya, yıpratmaya, aşındırmaya çalışırlar.
Halbuki biz, ne bunların gürültüsünü duyarız, ne de mevcudiyetlerinden haberdarızdır. Onlar da tamamıyla bizi göremez ve hele katiyyen ihâta edemezler. Esasen, onların insanı görüp tam ihâta edebilmeleri için, onun dışında ve tamamen müstakil olmaları ve aynı zamanda onu görebilecekleri teleskop gibi bir göze sahip bulunmaları lâzımdır. Demek ki, ihâta edemeyişleri görmelerine mâni oluyor. Onlar ise, o anda neyin karşısında bulunuyorlarsa ancak onu görüyorlar.
Mikro âlemdeki bu misâle benzer bir misâl de, makro âlemden verelim. Bulunduğumuz noktadan dünyanın en gelişmiş teleskopuyla gökyüzüne baksak bile kâinatın çok küçük bir kısmını görebiliriz. Çünkü kâinat o kadar büyüktür ki, en gelişmiş teleskoplar bile onun çok küçük bir bölümünü gösterebilmektedir. Dolayısıyla biz, bu durumda kâinatın idâresini, umumi şeklini, muhtevâsını ve mâhiyetini göremeyecek ve idrâk edemeyeceğiz. Çünkü, mikro âlemde olduğu gibi, makro âlemde de tam bir ihâtaya sahip değiliz.
Bir de, Allah’ı düşünelim.
Peygamber Efendimiz (sas) buyuruyor ki: “Allah’ın kürsisine nisbeten, bütün âlemler çöle atılmış bir halka gibidir.” Bu büyüklük ve azamet, insanın başını döndürecek keyfiyettedir.
Şimdi, kâinatlara nisbeten mikroskobik bir hüviyette olan bizlerin, bütün âlemleri anlayabilme iddiamız, nasıl abes bir iş ise, aynen bunun gibi bütün mekânlar Rabbimize nisbeten mikroskobik bir varlık hâline gelen; Arş-ı A’zam’ı anlama gayretimiz de o derece abes bir iştir. Kaldı ki, Arş-ı Âzam da ancak, Allah’ın emirlerinin icrâ yeridir. Böyle olunca, Allah nasıl ihata edilip kavranabilir ki?