Soru: Bir insan ‘ALLAH insanları akıllarına göre yargılar. Ne yapayım benim aklım da bu büyüğe uymamı bana salık veriyor, zira onu benden daha akıllı görüyorum’ diyebilir mi?
Cevap: Kur’an, ALLAH’ın hiçbir kuluna taşıyabileceğinden fazla yük yüklemediğini bildirmektedir.
Kuluna Kitap gönderen ALLAH, Kitabı anlayacak ve kavrayacak düzeyde akıl da vermiştir. Yani insana verilen akıl kitabı taşıyacak güçtedir. O bakımdan ALLAH’ın kuluna taşıyacağından fazla yük yüklemediği gerçeği akıl için de geçerlidir.
Bu tesbitlere dayanarak aklın seçici ve belirleyici özelliğe sahip olduğunu vurgulamaya çalıştık. Seçme ve belirleme özelliği olmayan bir aklın sahibine ne yararı olabilir?
Kur’an’a bakıldığında da görülmektedir ki, akıl kendinden büyüğe değil, vahye uymakla yükümlüdür. Aklın kime ve neye uymasının gerektiği ve bu uymanın nasıl olacağının ölçüsü Kur’an’da verilmiştir. Verilen bu ölçüye göre de insanın kendisinden büyük olarak gördüğüne teslim olması, aklını başkasına ipotek etmesi yoktur.
Akıl, kendinden daha akıllı olarak gördüğüne değil, doğru olana uymakla sorumludur. Bu sorumluluğun gereğini yerine getirmeyen akıl, sahibini Hak’tan saptırır. Doğru ve yanlışın belirleyicisi vahy olduğu için akleden (aklını kullanan) bir kimsenin bir büyüğe değil, vahye uymayı tercih etmesi gerekir.
Aklın başka bir akla uydu olması, başka bir aklın yörüngesine girmesi doğru bir seçim midir?
Yoksa doğru olan, aklın ‘muhakeme etmesi’, ‘ölçmesi’, ‘akletmesi’ ve doğru olduğuna inandığı, doğru olduğunu kabul ettiği şeyi tercih etmesi midir?
Keza aklını devre dışı bırakarak her dediğini doğru sayacak derecede bir başkasına uyma aklın salık verdiği birşey değil, bu körü körüne taklitçi olmaktır. Bu bakımdan hiçkimse aklım bana daha iyi bilene veya daha üstün olana tabi olmayı salık veriyor diyemez.
Ayrıca ALLAH, insanları akıllarının düzeyine göre değil, vahye uyup uymadıklarına göre hesaba çekecektir.Bu bakımdan ‘ALLAH insanları akıllarına göre yargılar’ sözünüz doğru değildir. Aklın azlığı veya çokluğu değil, yeterli olup olmadığı önemlidir. Şayet kişinin aklı yeterli değilse o zaman da zaten sorumlu değildir.
Özetle, insanın kendisinden üstün ve bilgili gördüğü birisine veya birilerine bu özelliklerinden dolayı yeterli görerek kendisini tamamen ona endekslemesi asla aklın öngördüğü/salık verdiği bir yol değildir. Bu hal aklın tamamen devre dışı bırakılmasıdır. Yani akletmemektir.
İktibas Dergisi /
Cevap: Kur’an, ALLAH’ın hiçbir kuluna taşıyabileceğinden fazla yük yüklemediğini bildirmektedir.
Kuluna Kitap gönderen ALLAH, Kitabı anlayacak ve kavrayacak düzeyde akıl da vermiştir. Yani insana verilen akıl kitabı taşıyacak güçtedir. O bakımdan ALLAH’ın kuluna taşıyacağından fazla yük yüklemediği gerçeği akıl için de geçerlidir.
Bu tesbitlere dayanarak aklın seçici ve belirleyici özelliğe sahip olduğunu vurgulamaya çalıştık. Seçme ve belirleme özelliği olmayan bir aklın sahibine ne yararı olabilir?
Kur’an’a bakıldığında da görülmektedir ki, akıl kendinden büyüğe değil, vahye uymakla yükümlüdür. Aklın kime ve neye uymasının gerektiği ve bu uymanın nasıl olacağının ölçüsü Kur’an’da verilmiştir. Verilen bu ölçüye göre de insanın kendisinden büyük olarak gördüğüne teslim olması, aklını başkasına ipotek etmesi yoktur.
Akıl, kendinden daha akıllı olarak gördüğüne değil, doğru olana uymakla sorumludur. Bu sorumluluğun gereğini yerine getirmeyen akıl, sahibini Hak’tan saptırır. Doğru ve yanlışın belirleyicisi vahy olduğu için akleden (aklını kullanan) bir kimsenin bir büyüğe değil, vahye uymayı tercih etmesi gerekir.
Aklın başka bir akla uydu olması, başka bir aklın yörüngesine girmesi doğru bir seçim midir?
Yoksa doğru olan, aklın ‘muhakeme etmesi’, ‘ölçmesi’, ‘akletmesi’ ve doğru olduğuna inandığı, doğru olduğunu kabul ettiği şeyi tercih etmesi midir?
Keza aklını devre dışı bırakarak her dediğini doğru sayacak derecede bir başkasına uyma aklın salık verdiği birşey değil, bu körü körüne taklitçi olmaktır. Bu bakımdan hiçkimse aklım bana daha iyi bilene veya daha üstün olana tabi olmayı salık veriyor diyemez.
Ayrıca ALLAH, insanları akıllarının düzeyine göre değil, vahye uyup uymadıklarına göre hesaba çekecektir.Bu bakımdan ‘ALLAH insanları akıllarına göre yargılar’ sözünüz doğru değildir. Aklın azlığı veya çokluğu değil, yeterli olup olmadığı önemlidir. Şayet kişinin aklı yeterli değilse o zaman da zaten sorumlu değildir.
Özetle, insanın kendisinden üstün ve bilgili gördüğü birisine veya birilerine bu özelliklerinden dolayı yeterli görerek kendisini tamamen ona endekslemesi asla aklın öngördüğü/salık verdiği bir yol değildir. Bu hal aklın tamamen devre dışı bırakılmasıdır. Yani akletmemektir.
İktibas Dergisi /