1- EMİR VE NEHİY
--------------------------------------------------------------------------------
Emir Sîgası
Dil bakımından emir için konulan sîga إفعل –sîgasıdır. Ya da onun yerine kullanılan fiil ismidir. هات –Gel, تعال –Buraya gel, gibi ve başına emir ل –Lâm’ı getirilmiş muzari fiildir.
Mesela Allah’u Teala’nın şu sözleri; لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ “İmkanı geniş olan, nafakayı imkânlarına göre versin.”[1] وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ “Mü’minlerden bir gurup da onlara uygulanan cezaya şahit olsun.”[2] gibi.
Dilde emir için konulan sîga işte bunlardandır. Bunlardan başka emir için bir sîga yoktur. Şeriat koyucu da emir sîgası için bir ıstılah koymadı. Bilakis dilde konulan, Şeriata göre muteberdir.
Emir sîgası şu on altı mana için geçer:
1- Farz/vacib kılmak için.
Mesela; وأقيموا الصلاة “Namaz kılınız.”[3] gibi.
2- Mendub kılmak için.
Mesela Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَآتُوهُمْ مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ “Eğer kendilerinde bir hayır görüyorsanız hemen onlara mükâtebe yapın. Allah’ın size vermiş olduğu maldan siz de onlara verin.”[4]
Zira “mükâtebe yapmak” ve “maldan vermek” verilmediğinde cezası olmayan verildiğinde sevabı gerekli kılan oluşundan dolayı mendubtur.
Terbiye maksatlı sözler de mendubtandır. Rasulullah SallAllah’u Aleyhi VeSSellem’in İbn Abbas’a şu sözü gibi: كُلْ مِمَّا يَلِيكَ “Sana yakın olandan ye!”[5]
3- İrşad/doğru yolu göstermek için.
Allah’u Teâla’nın şu sözünde olduğu gibi: وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ “Erkeklerinizden iki şahid bulundurun.”[6]
Zira Allah’u Teâla bu sözü ile borçlanmalarda kullarını şahid bulundurmalarına yönlendirmiştir.
4- Mubah kılmak için.
Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: كلوا واشربوا “Yiyiniz ve içiniz.”[7]
Zira yemek ve içmek mubahtır. Çünkü onlarla ilgili izin bizim için konuldu. Onlar vacib olsaydı bizim üzerimize konulurdu.
5- Tehdit yani korkutmak için.
Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: اعْمَلُوا مَا شِئْتُمْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ “Dilediğinizi yapın! Kuşkusuz O, yaptıklarınızı görmektedir.”[8]
Açıktır ki; kast edilen dilediklerinizi yapmaya izin değildir. Karinelerin yardımı ile anlaşılıyor ki kast edilen korkutmaktır. Tehdit uyarıya daha yakın olur. Ki o korkutarak duyurmaktır.
Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ “De ki; (istediğiniz gibi) yaşayın! Dönüşünüz ateşedir.”[9]
Zira قل –“De ki”, sözü duyurmakla ilgili emirdir.
SLM AHSYET / 1- EMR VE NEHY
--------------------------------------------------------------------------------
Emir Sîgası
Dil bakımından emir için konulan sîga إفعل –sîgasıdır. Ya da onun yerine kullanılan fiil ismidir. هات –Gel, تعال –Buraya gel, gibi ve başına emir ل –Lâm’ı getirilmiş muzari fiildir.
Mesela Allah’u Teala’nın şu sözleri; لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ “İmkanı geniş olan, nafakayı imkânlarına göre versin.”[1] وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ “Mü’minlerden bir gurup da onlara uygulanan cezaya şahit olsun.”[2] gibi.
Dilde emir için konulan sîga işte bunlardandır. Bunlardan başka emir için bir sîga yoktur. Şeriat koyucu da emir sîgası için bir ıstılah koymadı. Bilakis dilde konulan, Şeriata göre muteberdir.
Emir sîgası şu on altı mana için geçer:
1- Farz/vacib kılmak için.
Mesela; وأقيموا الصلاة “Namaz kılınız.”[3] gibi.
2- Mendub kılmak için.
Mesela Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَآتُوهُمْ مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ “Eğer kendilerinde bir hayır görüyorsanız hemen onlara mükâtebe yapın. Allah’ın size vermiş olduğu maldan siz de onlara verin.”[4]
Zira “mükâtebe yapmak” ve “maldan vermek” verilmediğinde cezası olmayan verildiğinde sevabı gerekli kılan oluşundan dolayı mendubtur.
Terbiye maksatlı sözler de mendubtandır. Rasulullah SallAllah’u Aleyhi VeSSellem’in İbn Abbas’a şu sözü gibi: كُلْ مِمَّا يَلِيكَ “Sana yakın olandan ye!”[5]
3- İrşad/doğru yolu göstermek için.
Allah’u Teâla’nın şu sözünde olduğu gibi: وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ “Erkeklerinizden iki şahid bulundurun.”[6]
Zira Allah’u Teâla bu sözü ile borçlanmalarda kullarını şahid bulundurmalarına yönlendirmiştir.
4- Mubah kılmak için.
Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: كلوا واشربوا “Yiyiniz ve içiniz.”[7]
Zira yemek ve içmek mubahtır. Çünkü onlarla ilgili izin bizim için konuldu. Onlar vacib olsaydı bizim üzerimize konulurdu.
5- Tehdit yani korkutmak için.
Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: اعْمَلُوا مَا شِئْتُمْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ “Dilediğinizi yapın! Kuşkusuz O, yaptıklarınızı görmektedir.”[8]
Açıktır ki; kast edilen dilediklerinizi yapmaya izin değildir. Karinelerin yardımı ile anlaşılıyor ki kast edilen korkutmaktır. Tehdit uyarıya daha yakın olur. Ki o korkutarak duyurmaktır.
Allah’u Teâla’nın şu sözü gibi: قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ “De ki; (istediğiniz gibi) yaşayın! Dönüşünüz ateşedir.”[9]
Zira قل –“De ki”, sözü duyurmakla ilgili emirdir.
SLM AHSYET / 1- EMR VE NEHY